بحران اخلاقي و عوامل اجتماعي مؤثر بر آن (پژوهشي در بين شهروندان تهراني)

اخلاق به‌عنوان مجموعه‌قواعد مشتركي كه كنش‌ها و رفتار را در جهت خير اجتماعي، منظم و پيش‌بيني‌پذير مي‌كند، يكي از بنيان‌هاي اساسي نظم اجتماعي است. اكنون اين نظم اخلاقي در جوامع مختلف با تهديد مواجه شده است. جامعه‌شناسان از چنين وضعيتي به‌عنوان بحران اخلاقي و آنومي نام مي‌برند. اين مقاله به بررسي بحران اخلاقي و عوامل اجتماعي مؤثر بر آن در پرتو نظريۀ آنومي مي‌پردازد. جمعيت تحقيق، شهروندان تهراني 18 سال به بالا در سال 1396 هستند. نمونه‌اي 400نفري از اين جمعيت به روش خوشه‌اي چند‌مرحله‌اي انتخاب ‌شده است. روش پژوهش پيمايش بوده و براي جمع‌آوري داده‌ها از پرسش‌نامه و داده‌هاي ثانويه استفاده ‌شده است. يافته‌ها نشان داد بيش از 93درصد پاسخ‌گويان وضعيت اخلاقي جامعه را بحراني ارزيابي كرده‌اند. يافته‌‌هاي تبييني نشان مي‌دهد چهار متغير احساس نابرابري، ضعف كنترل‌‌هاي اجتماعي، احساس نارضايتي و فردگرايي خودخواهانه، بيشترين تأثير را در تلقي بحراني از وضعيت اخلاقي جامعه دارند و 70درصد تغييرات آن را توضيح مي‌دهند. بحران اخلاقي در جامعۀ ما بنا بر يافته‌هاي اين پژوهش به تشديد عوامل بيگانه‌ساز و تضعيف عوامل يگانه‌ساز اجتماعي بر‌مي‌گردد. اما، به زعم اين پژوهش، اين وضعيت بحراني غيرقابل حل و تعديل نيست. ‌با تلاش در جهت بازانديشي ارزش‌ها و سنن فرهنگي و اخلاقي، تقويت عوامل يگانه‌ساز و تضعيف و تخفيف نيروهاي بيگانه‌ساز، نظم اخلاقي بر جامعه حكم‌فرما خواهد شد. بدون چنين تلاش‌ها و تغييراتي، جامعه به ‌ناگزير دوراني از آشفتگي اخلاقي را تجربه خواهد كرد.