وضعيت روابط اجتماعي در شهر تهران: بررسي ميزان مرزبندي و ترددهاي فرهنگي

ارتباط اجتماعي، براي انسان‌، به‌عنوان موجودي اجتماعي، نوعي ضرورت حياتي براي زيست اجتماعي در هر جامعه‌اي است. مداراكردن با ديگران يا پذيرش و طرد ديگران، ازجمله شكل‌هاي ارتباط اجتماعي افراد يك جامعه با يكديگر هستند. ارتباط اجتماعي در جوامع گوناگون (روستا، شهرهاي كوچك و بزرگ، كلان‌شهرها و ساير محيط‌هاي اجتماعي) از حيث شدت، سطح، ابعاد و چگونگي، متفاوت و متغير است. در اين مطالعه كه به روش كمي (توصيفي-پيمايش) انجام شد، تلاش شد تا ميزان مرزبندي و ترددهاي فرهنگي موجود در روابط اجتماعي ساكنان شهر تهران بررسي شود. جامعۀ آماري، تمامي شهروندان 16 سال به بالاي شهر تهران را شامل مي‌شد. حجم نمونه شامل 625 نفر بود كه به روش نمونه‌گيري خوشه‌اي چند‌مرحله‌اي انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوري داده‌ها، پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. نتايج نشان داد كه دركل، ميزان مرزبندي در روابط اجتماعي در شهر تهران »شديد « و تردد فرهنگي »كم « است. طبقات اجتماعي بالا نسبت به طبقات اجتماعي پايين‌، افراد با تحصيلات بالا نسبت به افراد با تحصيلات پايين‌تر، مردان نسبت به زنان، ساكنان محلات در خوشۀ بالاتر نسبت به خوشه‌هاي پايين‌تر، متولدين تهران نسبت به متولدين غيرتهران، جوان‌ترها نسبت به ميانسال‌ها و مسن‌ترها، مطلقه‌ها و مجردها نسبت به متأهل‌ها و همسرفوت‌شدگان، بيشتر از مرزهاي فرهنگي و اجتماعي عبور مي‌كنند. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه دين و سنت همچنان به‌عنوان دو عنصر هويتي مهم از مجموعه‌عناصر سه‌گانۀ هويتي (ايرانيت، اسلاميت و مدرنيت)، نقش مهمي در ايجاد، حفظ و تداوم مرزهاي اجتماعي و فرهنگي در روابط اجتماعي افراد، به‌خصوص در حوزۀ عمومي دارند و برعكس، عنصر هويتي مدرن نقش مهمي در ترددهاي فرهنگي و عبور از مرزبندي‌هاي فرهنگي در روابط اجتماعي ميان شهروندان تهراني ايفا مي‌كند.