نسبت ميان حاكميت الهي و حق حاكميت انسان در پذيرش يا عدم‌پذيرش اراده‌ي تشريعي خداوند

يكي از مباني مهم مردم‌سالاري اسلامي، مقوله‌ي حق حاكميت انسان و حق تعيين سرنوشت اوست. مساله‌ي اصلي پژوهش اين است كه آيا حق حاكميت و تعيين سرنوشت انسان در منظومه‌ي معارف اسلامي اين اجازه را به افراد مي‌دهد تا خارج از چارچوب اراده‌ي الهي و مستند به حق خود، تشكيل حاكميت دهند؟ بررسي اين مساله با روش توصيفيتحليلي و با استفاده از تحليل مفهوم حق نشان مي‌دهد كه در نظام حقوقي اسلام، حق، لزوماً در جهت فعليت‌دادن به استعدادهاي موجود صاحب حق پديدار مي‌شود و منشأ آن نيز اراده‌ي الهي است. لذا هيچ حقي، از جمله حق تعيين سرنوشت، نمي‌تواند با غايت استكمالي عالم معارض باشد. به‌عبارت‌ديگر، استيفاي حق تعيين سرنوشت نمي‌تواند نتيجه‌اي هم‌چون عدم پذيرش اراده‌ي الهي و مقررات شريعت را موجب شود. حق حاكميت انسان ذيل آزادي تشريعي او معنا پيدا مي‌كند نه آزادي تكويني. اگرچه انسان‌ها تكويناً آزاد و مختارند تا براي زندگي اجتماعي خود هر جهتي را انتخاب كنند، ولي تشريعاً چنين حقي ندارند.