بررسي و شناسايي دستور كار آيندۀ‌‌ ديپلماسي زيست‌محيطي ايران در درياي خزر

اختلاف‌نظر پنج كشور ساحلي درياي خزر در مورد شيوۀ تقسيم اين قلمرو آبي، سبب شده است كه بسياري از مشكلات مربوط به آن از جمله بحران‌هاي زيست‌محيطي همچنان ناديده گرفته شوند؛ بحران‌هايي كه تأثيرهاي منفي بسياري بر زندگي و اقتصاد مردم ساكن در نواحي ساحلي اين دريا برجاي گذاشته‌اند. از سوي ديگر، برخلاف اينكه اين دولت‌ها حاضر نيستند از دعواهاي حاكميتي خود در تعارض يادشده دست بكشند، مسائل زيست‌محيطي در حوزۀ سياست كم‌ارزش شده‌اند و دولت‌ها حساسيت كمتري نسبت به همكاري در اين زمينه از خود نشان مي‌دهند. بنابراين مشكلات زيست‌محيطي درياي خزر مي‌تواند دليلي براي شروع همكاري‌ها ميان دولت‌هاي ساحلي، گسترش آن‌ها به ساير حوزه‌ها و در نتيجه تشديد همگرايي ميان اين دولت‌ها باشد. بنابراين در اين نوشتار به‌دنبال پاسخ اين پرسش هستيم كه ايران مي‌تواند چه مشكلات ناانديشيده‌اي را در دستور كار ديپلماسي زيست‌محيطي خود با كشورهاي حاشيۀ خزر بگنجاند و بدين‌وسيله به همگرايي با اين كشورها شدت بخشد؟ براي پاسخ‌دادن به اين پرسش، ابتدا مقدمۀ نظري و روش‌شناختي لازم را بيان مي‌كنيم. سپس با استفاده از روش دلفي، هجده گروه از مشكلات زيست‌محيطي درياي خزر از ديدگاه صاحب‌نظران را شناسايي و عملكرد ديپلماسي زيست‌محيطي ايران در اين دريا را از ديدگاه آن‌ها بررسي مي‌كنيم. نتايج نشان داد كه آن‌ها دوازده راهكار براي حل مشكلات باقيمانده يا تداوم‌يافته دارند. در آخر نيز با توجه به اين راهكارها، دستور كاري ديپلماتيك، مشتمل بر پنج محور اصلي براي آيندۀ ديپلماسي زيست‌‌محيطي ايران در درياي خزر را بيان مي‌كنيم.