رابطه نفس و قوا از ديدگاه ابن‌سينا و ملاصدرا

ابن‌سينا و ملاصدرا ازجمله فيلسوفاني هستند كه تعدد نفوس در انسان را باطل دانسته، براي هر انسان، نفس واحدي قائل‌اند كه با قواي مختلف، افعال و ادراكات خود را انجام مي‌دهد. رهاورد پژوهش پيش رو كه بيانگر رابطه نفس انسان با قوايش از ديدگاه اين دو فيلسوف است، اين است كه نفس از ديدگاه ابن‌سينا، علّت، مستخدم و مسخِّر قواست و قوا، معلول، خادم و مسخَّر نفس هستند. او با اينكه قوا را از حيث مفهوم و مصداق، غير از نفس مي‌داند، همه افعال آنها را به نفس اِسناد داده، آن را فاعل تمام افعال و ادراكات مي‌داند. ملاصدرا علّيت به معناي مشائي را براي اسناد حقيقي افعال قوا به نفس كافي ندانسته، بر اين باور است كه رابطه نفس و قوا، علّيت به معناي تشأن است. ازاين‌‌رو، او قوا را جلوه‌اى از جلوات نفس و شأنى از شئون آن مي‌داند كه حكم مستقلي ندارند و به همين دليل، افعال قوا، در حقيقت فعل نفس بوده و نفس در وحدت خود، «كل القوا» است.