بررسي تنوع ژنتيكي برخي از ژنوتيپ‌هاي پونه وحشي (Mentha longifolia L.) ايران با استفاده از نشانگر ISSR و ارتباط آن با عملكرد ماده خشك و درصد اسانس

هدف: هدف از اين پژوهش بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي مختلف پونه وحشي در شرايط كشت يكسان است كه مي‌تواند به‌عنوان مقدمه‌اي بر اهلي‌سازي، حفظ ژرم‌پلاسم و امكان تلاقي بين ژنوتيپ‌هاي آن جهت برنامه‌هاي به‌نژادي آينده باشد. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش پس از تهيه 20 ژنوتيپ مختلف از سراسر ايران، كشت آن‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار تحت شرايط يكسان انجام شد. پس از استخراج DNA بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌ها با استفاده از 12 نشانگر ISSR از بين 15 نشانگر توسط واكنش زنجيره‌اي پليمراز (PCR) انجام گرفت. استخراج اسانس براي هر ژنوتيپ به روش تقطير با آب انجام شد. عملكرد ماده خشك برحسب گرم بر متر مربع و ميزان اسانس به‌صورت وزني-وزني، براساس وزن خشك اندازه‌گيري شد. همچنين، ارتباط نشانگرهاي مولكولي با صفات عملكرد ماده خشك و بازده اسانس با استفاده از رگرسيون گام به گام تعيين گرديد. نتايج: ميانگين درصد چندشكلي تعيين شده در مجموع ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي 91.97 بود. تعداد باندهاي چندشكل هر آغازگر از 5 تا 9 عدد متغير بود و در مجموع 89 باند تكثيري امتيازدهي شدند كه از اين تعداد 82 مكان، چندشكلي نشان دادند. ميانگين محتواي اطلاعات چندشكلي آغازگرها (PIC) 0.31 برآورد گرديد و آغازگر IS1 بالاترين مقدار PIC (0.46) را نشان داد. همچنين شاخص ني و شانون براي آغازگر IS1 به‌ترتيب 0.43 و 0.61 بود. بررسي دندروگرام حاصل از تجزيه خوشه‌اي با استفاده از ضريب تشابه جاكارد و الگوريتم UPGMA ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي را در چهار گروه قرار داد. بيشترين فاصله ژنتيكي بين ژنوتيپ‌‌‌هاي خوزستان و قزوين با ضريب 0.39 و كمترين فاصله بين ژنوتيپ‌‌‌هاي كرمان-2 و كرمان-4 با ضريب تشابه 0.77 مشاهده شد. رگرسيون گام به گام نشان داد كه نشانگر IS10 با ضريب تبيين حدود 0.70 بيشترين همبستگي را با صفات درصد اسانس و عملكرد ماده خشك دارد. نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه نشانگرهاي ISSR به‌طور مؤثري مي‌توانند براي مطالعه تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي پونه وحشي استفاده شوند. آغازگرهاي IS1 و IS10 با داشتن بهترين شاخص‌هاي نشانگري به‌عنوان بهترين آغازگرها معرفي شدند. همچنين دو ژنوتيپ خوزستان و قزوين بيشترين فاصله ژنتيكي را داشتند.