بررسي و نقد تاريخ‌ عالم‌آراي عباسي درپرتو نظريۀ تحليل گفتمان انتقادي

تاريخ عالم‌آراي عباسي از زواياي گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پيشين كم‌تر آن را نقد كرده‌اند. اين كتاب تاكنون بيش‌تر به‌منزله اثري سياسي بررسي شده است. اما با درك و قرائت متن كتاب با رويكردي مبتني‌بر نظريه تحليل انتقادي مي‌توان به وجوه ديگري غير از وقايع‌نگاري صِرف در انديشه اسكندربيگ منشي دست يافت. تاريخ عالم‌آراي عباسيتداوم ميراث تاريخ‌نگاري ايراني اسلامي است و بر همين اساس، بايد عمده رويكردهاي اين شيوه از تاريخ‌نگاري را با اصول، مباني، و چهارچوب‌هاي مطرح‌شده در شيوه تاريخ‌نگاري اسلامي جست، اما نگارنده با استفاده از نظريه تحليل گفتمان انتقادي سعي كرده تا به مسائل مهم‌تري ازجمله محرك تاريخ، بينش معرفت‌شناسانه، تقدير، جبرگرايي، و مناسبات اجتماعي در تاريخ‌نگاري اسكندربيگ منشي پاسخ دهد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه اسكندربيگ منشي با همان رويكرد الهيات‌محوري و قهرمان‌گرايي سياسي حوادث را بيان كرده و محرك تاريخ را تجلي اراده خدا روي زمين، ازطريق پادشاهان صفوي، دانسته است، اما به‌جرئت مي‌توان گفت در حوزه بينش فراتر از رويكردهاي معمول ساير تاريخ‌نگاران سنتي ايران رفته است. به‌طوري‌كه اثر وي با بررسي زندگي و معرفي صاحب‌منصبان و سطوح پايين جامعه صفوي، از معدود آثار كلاسيك است كه تاحدودي در حوزه جامعه‌شناسي تاريخي قرار دارد.