20 سال با ليپيدوميكس؛ مروري بر جنبه‌هاي كاربردي و ابزاري

A Review of 20 Years of Lipidomics; Applications and Tools

ليپيدوميكس به عنوان شاخه جديدي از علم گسترده اوميكس، اخيرا مورد توجه قرار گرفته است. اين علم اگرچه در دهه ­هاي گذشته ناديده گرفته شده بود، اما به علت نقش موثري كه در ايجاد فهم عميق ­تري در دانش زيست شناسي سامانه­ اي و بيوشيمي كاربردي داشته است، توانسته جايگاه ويژه­اي را در بين علوم ديگر اوميكس پيدا كند. مشاركت در ساختار غشايي و ساختماني سلول، انتقال و تنظيم پيام­رساني سلولي و حفظ و ذخيره انرژي زيستي، همه مثال­هايي از اهميت چرب ي­ها در سلول­هاي زنده هستند كه توسعه علم ليپيدوميكس به شناخت و كنترل عوامل مؤثر بر آنها كمك مي­ كند. در اين مقاله ضمن معرفي ليپيدوميكس و تعيين حدود آن، كاربردهاي متنوع اين علم در صنايع مختلف پزشكي، داروسازي، تغذيه و توليد سوخت زيستي مطرح مي شود. ابزارها و روش­هاي مختلف شناسايي و پردازش چربي­ ها شامل روش­هاي مبتني بر اسپكترومتري جرمي، طيف­ سنجي و كروماتوگرافي، روش­هاي شيميايي و تصويربرداري در گسترش بيشتر ليپيدوميكس سهم بسزايي داشته­ اند؛ اين مجموعه به همراه ابزارهاي كامپيوتري، بيوانفورماتيك و پايگاه­هاي اطلاعاتي مفصلاً توضيح داده شده ­اند. تسلط بر حوزه­ هاي متنوع علم ليپيدوميكس به صورت معني ­داري به توسعه پژوهش­هاي كاربردي در زمينه بهبود كميت و كيفيت روغن­ هاي زيستي، شناسايي علايم و نشانگرهاي زيستي بيماري­هاي مرتبط با چربي و شناسايي مسيرهاي مختلف متابوليسم چربي و آنزيم­ هاي درگير در آنها كمك كرده است.

"Lipidomics" as a new branch of wider science "Omics"; recently taken into consideration. Although this science was ignored in the past decades, due to its role in creating a deeper understanding of systems biology and biochemistry knowledge recently has been considered as a promising research field having compared with other omics sciences. The present study first introduces the science lipidomics and its delimitation, then discusses its varied applications in various industries like: medical science, pharmaceutical, feed and biofuel industries. Tools and methods to identify and process the lipids contains methods based on mass spectrometry, spectroscopy and chromatography, chemical and imaging techniques, have contributed to the development of lipidomics; this collection with in silico tools, bioinformatics and databases have become explained. Developing areas of science lipidomics have resulted in expansion of applied research in the field of quantity and quality improvement of bio-oils, identification of disease symptoms and biomarkers related to lipidome. Moreover it could end to exploration of different pathways and enzymes involved in fat metabolism in the future.