جستاري در ارتباط بينامتني قصيدۀ ايوان مدائن خاقاني با سينيۀ بُحتري

يوليا كريستوا اصطلاح بينامتنيت را نخستين بار در سال 1966 مطرح كرد، امّا از نظر او و رولان بارت كه بنيان‌گذاران اصلي اين نظريه بودند، بينامتنيت به عنوان ديدگاهي روشمند براي بررسي و رديابي تأثير يك متن در متن ديگر نبود. مي‌توان گفت كه اساساً در ديدگاه نظريه‌پردازان نسل اوّل بينامتنيّت، نقد منابع و صحبت از حضور يا تأثير يك متن در متن ديگر جايگاهي ندارد. نسل دوم نظريه‌پردازان بينامتنيت مانند لوران ژني، ژنت و ريفاتر تلاش كردند تا بينامتنيت را كاربردي‌تر كنند. آنها به دنبال جستجو و كشف تأثير متون بر يكديگر بودند. از اين منظر، بينامتنيّت نسل دوم را مي‌توان به نوعي با ادبيات تطبيقي از اين منظر كه در تلاش بررسي تأثير متون بر يكديگر است؛ بدون توجّه به اينكه اين متون به يك يا چند فرهنگ متعلّق باشند، برابر دانست. در پژوهش حاضر دو قصيدۀ سينيۀ بحتري و ايوان مدائن خاقاني كه دربارۀ يك موضوع (طاق كسري) سروده شده‌است از جهت بررسي تأثير قصيدۀ بحتري بر سرودۀ خاقاني واكاوي شد. با بررسي سخن اين دو شاعر پيرامون ايوان كسري در دو سطح فنون ادبي و مضمون ابيات و ترسيم نمودار آرايه‌هاي به كار رفته، سطح پرداختن به وصف در دو قصيده سنجيده شد. بر اين اساس بر خلاف نظر پژوهشگران، قصيدۀ ايوان مدائن خاقاني فاقد ارتباط بينامتني با سينيۀ بحتري است.