اميران و سيماچه داران نوروزي در متون كهن عربي

نوروز باارزش ترين و نام آورترين جشن ايراني از روزگاران نخستين تاكنون بوده است و از اين رو، ايرانيان پيش از آغاز سال نو، خود را آماده و همين روزهاي آمادگي را نيز همراه با برگزاري آيين هايي، به انتظار نوروز سپري مي كرده اند. پيدايي دين اسلام و مسلمان شدن بسياري از ايراني ها و پاي بندي شان به آيين هاي اسلامي، هرگز نتوانست از رونق اين جشن بكاهد و چه بسا به همين نوروز نيز رنگ و لعاب اسلامي زدند و به برگزاري باشكوه ترش همت گماشتند. در متون عربي سده هاي نخستين هجري از گروهي دوره گرد به نام »أصحاب السماجه « ياد شده است كه در بغداد، شام و مصر به انجام نمايش هاي خنده آور و سرگرم كننده مي پرداخته اند. هدف از پژوهش حاضر در گام نخست، ريشه شناسي واژه »سماجه « و بررسي فارسي بودن يا عربي بودن آن است و در گام دوم، هم سنجي كاركرد اين گروه با دسته مير نوروزي ايراني است؛ همانندي آيين هاي اين دو گروه و فرم ظاهري آن ها، نشان مي دهد كه اين هر دو دسته، يكي هستند، ولي در عراق به اين نام (سيماچه داران) شناخته مي شده اند. در اين جستار، پس از نگاهي كوتاه به پيشينه مير نوروزي، نخست به ريشه شناسي واژه »سماجه « پرداخته و باور داشته ايم اين واژه، در تركيبِ فارسي »سيماچه « به معني روبند يا نقاب ريشه دارد و در متون عربي نيز گاه بدين معنا به كار رفته است؛ سپس گزارش هاي متون عربي درباره اين دسته را ذكر كرده و آيين هايي را كه در نمايش كارناوالي آن ها جريان داشته است، بررسي كرده ايم. از اين گزارش ها برداشت مي شود كه نمايش هاي سيماچه داران در سه روزِ نخست نوروز و بيش تر ميان توده مردم گسترش داشته است، گاه خليفگان و بزرگان از آن پشتيباني و گاه برگزاري اش را ممنوع كرده اند.