كاركردهاي مناسبت حكم و موضوع در دانش اصول فقه

The Funtions of the Proportionality between the Verdict and the Charge in the Jurisprudential Principles

قرينه «مناسبت حكم با موضوع» كه از شيوه ­هاي تفسيري متون شرعي با رويكرد توسعه­ايِ موضوع بوده، بيانگر رابطه ­اي است كه باعث مي­شود، فقيه با اتكاء به فهم اجتماعي و نگاه عرف­گرايانه و در عين حال مورد تاييد شارع، از لفظ به موضوع متناسب با حكم و يا حكم متناسب با موضوع منتقل شود و ظهور جديدي براي نصوص شكل گيرد. مناسبت ميان حكم و موضوع هرچند خود دليل مستقلي نيست، ولي موجب شكل­گيري ظهور مي­گردد، يعني مي­توان آن را از قرائن لبي متصل به كلام دانست كه منشاء ظهور در دليل لفظي مي‌گردد. در تعابير اصوليان، اين قرينه كه روش اصليِ تنقيح مناط و الغاي خصوصيت در دستيابي به موضوع واقعيِ احكام شرعي شمرده شده، بر پايه تنقيح ظهور عرفي، حجت است. در اين پژوهش، ابعاد و زواياي تناسب حكم و موضوع و كارايي آن در مباحث گوناگون اصولي و نقش آن در دانش اصول فقه مورد ارزيابي قرار گرفت و مشخص شد كه مناسبت حكم و موضوع در سرتاسر ابواب اصولي كارايي و نقشي موثر در استنباط احكام دارد.

The concept of "proportionality between the verdict and the charge", which is of the exegetical methods of religious texts with an extensional approach to the subject-matter, manifests a relationship which helps the jurist achieve a verdict proportional to the charge, based on a social conception and a customary viewpoint, approved by the legislator, leading to a novel manifestation of the texts. The proportionality between the verdict and the charge, though not an independent reason itself, will result in this manifestation, i.e. it can be regarded as essential indications leading to the manifestation of the reason. In theologians' explanations, this concept which is regarded as the main method of the expurgation of the criterion and abolition of particularity in achieving the real subject-matter of religious injunctions, is a proof on the basis of the expurgation of the customary practice of law. This research aims to assess the dimensions and viewpoints of the proportionality between the verdict and its efficiency in different theological concepts and its function in the knowledge of jurisprudential principles. It will also shed light on the proportionality between the verdict and the charge has an effective role in the interpretation of judgments.