بازآفريني صورت و ساختار نقاشي ايراني در رمان نام من سرخ

اين مقاله با هدف مطالعه چگونگي بازآفريني ساختار نقاشي‌هاي ايراني در رمان نام من سرخ و شناخت گستره تاثيرگذاري هنر و فرهنگ ايراني بر هنر و ادبيات كشورهاي همجوار ايران، به مطالعه نحوه و ميزان تاثيرپذيري ساختار و روايت اين رمان از نگارگري ايراني مي‌پردازد. اين رمان كه نوشته اورهان پاموك، نويسنده تركيه‌اي برنده نوبل ادبيات است به شرح روايتي از نقاشان عثماني مي‌پردازد كه در دربار سلطان عثماني مشغول به كار بر روي نسخه‌اي مصور هستند. اين روايت در بطن خود به چگونگي شكل‌گيري نسخه‌هاي مصور، روابط ميان نقاشان و جهان دربرگيرنده اين هنر مي‌پردازد. بررسي ساختار رمان، به‌روشني، نشان مي‌دهد كه، نگارگري ايراني پايه اصلي روايت اين رمان را شكل مي‌دهد؛ به گونه‌اي كه در چارچوب روايتي اين رمان ارجاعات متعددي از نام شخصيت‌ها گرفته تا رجوع به تاريخ و مباني زيبايي‌شناسي نگارگري ايراني ديده مي‌شود. از آن‌جاكه اغلب پيش‌متن‌هاي مورد استفاده در اين رمان بصري هستند، در بهترين شكل، ساختار رمان را مي‌توان از طريق اكفراسيس مورد مطالعه و تطبيق قرار داد. اكفراسيس به رابطه  ميان كلمه و تصوير دلالت دارد و در واقع، به توصيف ادبي يك اثر هنري مي‌پردازد. در اين مقاله، برآنيم تا بدانيم صورت و ساختار نقاشي ايراني چگونه در رمان نام من سرخ اورهان پاموك بازآفريني شده است؟ بدين‌منظور، از روش پژوهش توصيفيتحليلي و براي گردآوري اطلاعات نيز از شيوه‌هاي كتابخانه‌اي استفاده شده است. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد كه، پاموك پيش‌متن‌هاي تصويري نقاشي ايراني را هم از طريق اكفراسيس عيني و هم از راه اكفراسيس ذهني در كار خود وارد كرده است. در اين پژوهش، موارد متعددي از اكفراسيس‌هاي عيني را كه نويسنده در رمان خود به توصيف آن‌ها پرداخته است بازشناسايي و تبيين مي‌كنيم؛ در اين‌جا، با آوردن تصاوير اين مجالس، چگونگي كشيده شدن اين تصاوير به ساحت كلمه را از زبان پاموك خواهيم ديد. سپس، به سراغ مواردي مي‌رويم كه بازآفريني‌هاي ذهني پاموك از نقاشي‌هاي ايراني در موقعيت‌هاي داستاني اين رمان را نشان مي‌دهند. ويژگي‌هاي محرز مكتب هرات در توصيفات صحنه‌هاي متعددي از رمان ارجاعات روشني به مجالس نقاشي ايراني دارد. تطبيق بخش‌هايي از اين رمان با تصاويري كه به آن‌ها ارجاع دارد، بر بينامتنيت و درهم‌تنيدگي صوري و ساختاري رمان نام من سرخ با نقاشي ايراني صحه مي‌گذارد.