ديرينهشناسي برساخت زنانگي در ايران از عصر مشروطه تا پايان پهلوي اول

Archeology of Feminity Construction in Iran since Constitutionalism to the End of Pahlavi the First

تحقيق حاضر درصدد است تا با رويكردي پساساختارگرايانه و نيز، روش ديرينه‌شناسي فوكويي، نقطة پيدايي مسئلۀ هويت زن در ايران و نيز، اصليترين گفتمانهايي را كه در برساخت زنانگي در ايران ايفاي نقش كردهاند، بازشناسد. براساس يافتههاي پژوهش حاضر، ميتوان بازۀ تاريخي جنبش مشروطه تا پايان پهلوي اول را كه از آن با عنوان فرآيند مدرنيته در ايران ياد ميشود، نقطۀ پيدايي مسئلۀ زنانگي و هويت زن در ايران بهشمار آورد. ضمن آنكه سه گفتمان اصلي قدرت (حاكميت سياسي) با بهرهگيري از ابزار قانون و قوۀ قهريه، گفتمان ديني (عمدتا روحانيت تشيع) از طريق تفسير آيات و احاديث و باب اجتهاد و نيز، گفتمان روشنفكري با استفاده از ادبيات و رمان، نگارش كتب و چاپ نشريات، مهمترين گفتمانهاي تأثيرگذار در برساخت زنانگي در ايندوره بهشمار ميروند. باوجوداين، هرسه گفتمان مزبور با غيريتسازي از گفتمان رقيب و تعريف مفاهيم خود در مرزبندي با ديگري و برجستهسازي تنها يكي از مؤلفههاي هويتساز، تعريفي ايستا از زنانگي و هويت زن در ايران ارائه كرده و تلاش داشتهاند تا فرديت و رؤيتناپذيري سوژههاي منفرد زنان را در ايران سركوب كنند. اين در حالي است كه نمايندگان گفتمان مقاومت زنانه بدون توجه به الزامات گفتماني، با روايتهاي زنانه و نيز، تركيب و گزينش مؤلفههاي هويتي هريك از اين گفتمانها؛ يعني ناسيوناليسم ايراني، مذهب تشيع و مفاهيم مدرن همچون آزادي، برابري و پيشرفت، از يك‌سو بر آن بودهاند تا صداي حذفشده‌ي آنها شنيده شود و از سوي ديگر، با بهچالشطلبيدن سلطۀ اين گفتمانها موجبات تضعيف آنها را فراهم آورده و سوژگي خود را به نمايش گذاردهاند.

This paper aims to study the construction of women identity by poststructuralist approach and Foucault's method of archeology. According to the findings, the historical period of Constitutionalism to the end of Pahlavi the first, which is regarded as the process of modernity in Iran, is considered as the creation of female issues and women identity in Iran. The three main discourses -political sovereignty, religious, and intellectual discourses - had influenced the construction of women identity by using law and force, interpreting verses and hadiths, and publishing books and magazines respectively. However, each of the three discourses tried to give a solid definition of femininity and women identity in Iran by defining a border with the other discourses and seeing them as "the other" one and attempting to suppress the individuality. Meanwhile, the representatives of the discourse of women's resistance have attempted to be heard using feminine narratives and a combination of identical factors of Iranian nationalism, the Shiite branch of Islam, and modern concepts like freedom, equality, and progress. In addition, these representatives weaken the dominance of the discourses and present their subjectivity.