ذكر خاموش؛ بررسي تطبيقي زبان دين در آراي مولوي و ديونيسيوس مجعول در مراتب سلوك عارفانه

زبان دين به عنوان موضوع مشترك عرفان و كلام در آراء مولوي و ديونيسيوس مجعول مورد توجه قرار گرفته است. نگاه معرفت شناسانه مولوي و رويكرد هستي شناسانه و معرفت شناسانه ديونيسيوس به اين موضوع، باعث شده ضمن وجوه مشتركي كه آن ها در توصيف اين مراتب داشته و زبان دين مخصوصي كه براي هر مرتبه قايل اند، در مواردي ديدگاهي متفاوت با يكديگر ارايه دهند. در باور عرفاني مولوي، سالك در مرتبه حسي و عقلي معرفت، نبايد به يافته هاي خيالي و موهومات عقلي خود اعتماد كند بلكه لازم است در برابر آن سكوت گزيند. در حقيقت، اين سكوت سلوكانه او را به سكوت عارفانه در مقام شهود راهبر است. در مقابل، ديونيسيوس براي هر مرتبه از معرفت، زباني خاص قايل است. تشبيه، تنزيه و سكوت به ترتيب زبان ستايش سالك در مرتبه محسوس، معقول و شهود است كه از منظر او هركدام در جايگاه خود اهميت دارد. سكوت به منزله زبان دين در آراء ديونيسيوس تنها سكوت عارفانه اي است كه پس از شهود پرتوهاي الهي وجود سالك را فرا مي گيرد و با آن خداوند را ستايش مي كند.