بررسي رويكردهاي تاويلي به نمادهاي مثنوي در منابع مثنوي پژوهي معاصر

مثنوي معنوي از جمله آثاري است كه بعد از مرگ مولوي، شرح نويسي بر آن آغاز شد و همچنان ادامه دارد. يكي از موارد مورد توجه شارحان، تاويل واژگان نماديني است كه مولوي در راستاي اهداف عرفاني از عناصر طبيعت، اشيا، مكان ها، حيوانات، انسان ها، امور انتزاعي و مفاهيم به كار گرفته است. در اين پژوهش، تاويل هاي 60 نماد در 215 بيت مثنوي در منابع مثنوي پژوهي بررسي شده است، جامعه آماري شرح هاي فروزانفر، شهيدي، جعفري، گولپينارلي، نيكلسون، استعلامي، زماني و عبقري، آثار زرين كوب و مولوي نامه همايي و مقالات علمي است كه در زمينه تحليل نمادهاي مورد مطالعه نوشته شده اند. از تعداد نمادها، 6 مورد اشياء و مكان، 16 مورد شخصيت هاي انساني، 28 مورد حيوانات و 10 مورد عناصر طبيعي است. نتايج بررسي نشان مي دهد كاربرد نمادها در جهت دو كلان نماد نفس و انسان كامل آمده است. از ميان شارحان، استعلامي به تاويل نمادها توجه بيشتري داشته و مفهوم عرفاني نمادها را بررسي كرده است؛ گولپينارلي و جعفري شارحان كم توجه به نمادها هستند. در مقالات به بررسي نمادهاي انساني با 38/83 درصد بالاترين توجه و به نمادهاي اشيا و مكان ها با 9/32 درصد، كمترين توجه صورت گرفته است. بنياد نمادسازي مولوي بر پايه نگرش اسطوره اي و ديني و روايي است، به بنياد اسطوره اي نمادها در كتاب هاي شارحان پرداخته نشده اما در چندين مقاله به پيوند اسطوره و عرفان در نمادهاي مثنوي توجه شده است.