بررسي مقاومت گياهچه‌اي در ژرم‌پلاسم گندم سيميت (CIMMYT) نسبت به نژادهاي قارچ Puccinia graminis f. sp. tritici

زنگ ساقه يا سياه با عامل قارچي (Pgt) Puccinia graminis f. sp. tritici يكي از خسارت زاترين بيماري هاي گندم در جهان و از جمله ايران به شمار مي رود. بررسي پرآزاري (Virulence) عامل بيماري بر روي ژن هاي مقاومت گندم، شناسايي منابع مقاومت به زنگ ساقه و تعيين ژن هاي مقاومت موثر موجود در ژنوتيپ هاي مقاوم، از ملزومات استفاده از مقاومت ژنتيكي (توليد ارقام مقاوم) به عنوان كارآمدترين و سالم ترين روش كنترل اين بيماري‌ محسوب مي شود. در اين پژوهش، مقاومت گياهچه‌اي30 ژنوتيپ گندم توليد شده در مركز سيميت (CIMMYT) معرفي شده به عنوان منابع مقاومت به زنگ ساقه، نسبت به شش نژاد‌ متفاوت Pgt در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. ابتدا جدايه‌هاي قارچ مورد استفاده در گلخانه هاي زنگ بخش غلات موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر تعيين نژاد شدند و پرآزاري آن‌ها روي ژن‌هاي مقاومت به زنگ ساقه موجود در مجموعه ارقام افتراقي شناسايي گرديد. بر همين اساس نژادها به صورت TKTTF، TTTTF، PKSTC، TTRTF، TKSTF و PTRTF تعيين گرديدند. ژنوتيپ هاي حامل ژن هاي Sr22، Sr24، Sr26، Sr31، Sr32، Sr33و Sr40 با ايجاد واكنش مقاومت نسبت به تمام نژادهاي مورد مطالعه قارچ بيمارگر، به عنوان ارقام افتراقي دارنده ي ژن هاي مقاومت موثر معرفي مي گردد. اجزاي مقاومت ژنتيكي اندازه گيري شده در شرايط گلخانه براي غربال ژنوتيپ هاي مقاوم شامل تيپ آلودگي و دوره ي كمون بود. نتايج حاصل از بررسي اجزاي مقاومت ژنتيكي، وجود تنوع فنوتيپي در واكنش ژنوتيپ‌ها نسبت به نژادهاي زنگ ساقه را نشان داد. از ژنوتيپ هاي مقاوم شناسايي شده در اين مطالعه (ژنوتيپ هاي شماره 4، 5، 6، 7، 8، 9، 11، 13، 14، 16، 17، 18، 20، 21، 22، 25، 26، 27، 28 و 29) مي توان به عنوان منابع دارنده ي مقاومت گياهچه اي در برنامه هاي ملي به‌نژادي گندم براي مقاومت ژنتيكي به زنگ ساقه در اقليم هاي مختلف كشور استفاده نمود.