غربالگري و شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل خشكي در توده‌هاي بومي گندم نان

Screening and Identification of Drought Tolerant Bread Wheat Landraces (Triticum aestivum L.)

غربال و شناسايي ژنوتيپ­هاي متحمل خشكي گندم­هاي بومي با اجراي پژوهشي در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در دو محيط تنش و بدون تنش با 25 ژنوتيپ گندم نان در سال زراعي 1396-1395 در پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه رازي كرمانشاه انجام شد. تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين­هاي صفات مورفولوژي، فيزيولوژي و بيوشيميايي نشان دادند كه اثر ژنوتيپ براي بيشتر صفات معني­دار بود. با توجه به ضرايب همبستگي، بين عملكرد با وزن هزار­دانه و عملكرد بيولوژيك در هر دو شرايط تنش و بدون تنش همبستگي مثبت و معني­داري وجود داشت. مقايسه ميانگين­ها نشان داد كه ژنوتيپ شماره 10 (WC-4987) از نظر عملكرد، در هر دو شرايط تنش و بدون تنش برتر شناخته شد. همبستگي بين شاخص­هاي مقاومت به خشكي نشان داد كه شاخص‌‌هاي تحمل خشكي (STI)، ميانگين نسبي عملكرد (MRP) و صفت عملكرد بيولوژيك با عملكرد دانه در هر دو شرايط تنش و بدون تنش همبستگي مثبت و معني‌داري داشتند. در رتبه‌بندي بر اساس مجموع رتبه­ ها، ميانگين رتبه‌ها و انحراف معيار رتبه‌ها، ژنوتيپ­هاي شماره10(WC-4987)، 15(WC-47638) و 18(WC-47569) داراي بهترين رتبه بودند و به ­عنوان ژنوتيپ‌هاي‌ مقاوم به خشكي و ژنوتيپ‌هاي 4(WC-47341)، 16(WC-47583) و 22(WC-47467)، ژنوتيپ‌هاي حساس شناخته شدند. در تجزيه به عامل­ها در محيط تنش، 55/80 درصد از واريانس داده‌ها توسط چهار عامل اصلي توجيه ‌شد. تجزيه خوشه‌اي به روش Ward در شرايط تنش ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي را به چهار گروه تقسيم كرد. روند گروه‌بندي ژنوتيپ­ها تا حدودي متفاوت مي‌باشد كه ناشي از واكنش متفاوت ژنوتيپ­هاي گندم نان به تنش كمبود آب و تفاوت در حساسيت يا مقاومت نسبي آنها به تنش است.

Drought is the abiotic stress to decrease yield potential. To screen and identify drought tolerant genotypes of bread wheat landraces, was studied in a randomized complete block design with three replications with two levels of stress (stress and non-stress environments) and 25 bread wheat genotypes, at the Razi University of Kermanshah in 2017-2018. Results of analysis of variance and mean comparison of morphological, physiological and biochemical traits showed that effect of genotype was significant for most of the traits under stress. Correlation coefficients showed a positive and significant result between yield with thousand seed weight and biological yield in both stress and non-stress conditions. Analysis of variance and mean comparisons showed that genotype No. 10 was superior under both stress and non-stress conditions. The results of correlation between drought stress indices showed that STI, MRP and biological yield were positively and significantly correlated with grain yield under both stress and non-stress conditions. Ranking of genotypes, based on sum of ranks, mean ranks and standard deviation of ranks, showed that genotypes 10, 15 and 18 were best rank and recognized as superior drought resistant genotypes, while genotypes 4, 16, and 22 were identified susceptible. Factor analysis in stress environment explained 80.55% of the variance by four main factors. Ward's cluster analysis under stress condition divided the genotypes into four groups. Grouping of genotypes were somewhat different due to different responses of bread wheat genotypes to water deficit stress and their differences in susceptibilies or relative resistancese.