پاتوق و توليد اجتماعي فضا: مطالعۀ پديدارشناسانۀ زندگي روزمره در پاتوق‏ هاي زنانۀ اصفهان

هدف اصلي پژوهش حاضر فهم تجربه زيسته و ادراكات فضايي زنان از پاتوق‌هاي زنانه و نقش اين پاتوق‌ها در بازتوليد ساختار اجتماعي است. به منظور دستيابي به اين اهداف، با تكيه بر سنت پديدارشناسي، مصاحبه و مشاهده به‌منزله تكنيك‏هاي جمع‌آوري اطلاعات در نظرگرفته شد. در اين زمينه، چهار نوع پاتوق زنانه انتخاب شد و از طريق نمونه‌گيري هدفمند، 27 نفر از زنان پاتوق‏نشين شهر اصفهان در اين پاتوق‌ها مصاحبه شدند. پژوهش حاضر نشان مي‏دهد كه پاتوق‏نشيني و مصرف مكان‌هايي نظير كوچه و جلسات مذهبي مي‏تواند به‌عنوان ابزاري در جهت بازتوليد مناسبات قديمي زنان در جامعه به كار گرفته شود. در‌واقع، اين دو فضا «بازتوليد و استمرار پركتيس فضايي سنتي» را در خود دارند كه به «بازتوليد ايدئولوژيكي فضاي جمعي» منجر مي‌شود. در مقابل اين دو فضا، كافه و محافل شعر و موسيقي به‌مثابه پاتوق‌هايي عمل مي‌كنند كه در آن‌ها شكل جديدي از زيست روزمره توليد مي‌شود كه مبتني بر بازتوليد ارزش‌هاي مردسالارانه يا استمرار ارزش‌هاي سنتي جامعه نيست. چنين پاتوق‌هايي را مي‏توان «توليد نشانه‌شناسانه فضاي اجتماعي مدرن» دانست كه در برخي موارد مانند محافل ادبي و هنري به «توليد فضاي روشنفكرانه و مقاومت فرهنگي» منجر مي‌شود.