تحليل محتواي احاديث شعري امام رضا(ع)

مروري بر سيرۀ معصومان(ع) نشان مي‌دهد كه ايشان نيز از اشعار حكمت‌آميز ديگران در كلام خود بهره ‌برده و مضامين آن را تأييد كرده و گاه خود ابياتي سروده‌اند. در احاديث نقل‌شده از امام رضا(ع)، 52 بيت ذكر شده كه به نظر مي‌رسد ايشان به خاطر مضامين ارزشمند اخلاقي و حكمي، آن‌ها را نقل كرده و در كلام خود بدان‌ تمثل جسته‌اند. پاره‌اي از اين اشعار تمثل شعري امام رضا(ع) و چند بيت نيز سرودۀ خود ايشان است. نگارندگان با استفاده از روش تحليل محتوا، از مجموع اين 52 بيت شعر، در حدود 100 مضمون و 16 موضوع اصلي استخراج كرده‌اند كه به اصطلاح «جهت‌گيري متن» ناميده مي‌شود. اين عناوين كه ايده و پيام اصلي متن هستند با توجه به اصل «تبادر» به ذهن مخاطب خطور مي‌كند. با «طبقه‌بندي» جهت‌گيري‌ها براي دستيابي به «مقوله»هاي تحقيق روشن شد كه از 16 موضوع اصلي استخراج شده، 9مجموعه (56درصد) به موضوع چگونگي روابط اجتماعي انسان با ديگران، چهار مجموعه (25درصد) به موضوع امور فردي و اعمال عبادي انسان و سه مجموعه (19درصد) نيز به مسئله غصب خلافت توسط حاكمان ظالم و دشمنان اهل‌بيت(ع) اشاره دارند. لذا هدف اصلي مقاله كه بيان جهت‌گيري اصلي اخبار شعري رضوي بوده، ذيل سه مقولۀ روابط اجتماعي، روابط فردي و روابط سياسي طبقه‌بندي‌ و موضوعات اصلي هر يك به تفصيل بيان شده است.