مواضع امام رضا(ع) در برابر گفتمان هاي مشروعيت سياسي دستگاه خلافت

مشروعيت حكومت ها(legitimacy) همواره و حداقل از يونان باستان تاكنون به عنوان يكي از مباحث كليدي دانش سياسي مطرح بوده است. در جهان اسلام نيز هرچند صورت بندي هاي ارائه شده براي انعقاد خلافت، از مقام فعل و عمل متأخر بوده، اما مي توان گفت در زمان امامت هشتمين پيشواي شيعيان، بسياري از آن ها ساخت يافتگي خود را به دست آورده بودند. حال چنانچه از منظر علم سياست به روايات حضرت رضا(ع) نظر افكنده شود، مشاهده خواهيم كرد بسياري از آموزه هاي رضوي مرتبط با مشروعيت حكومت است. اين پژوهش مي‌كوشد بر اساس روش توصيفي تحليلي نشان دهد در بازۀ زماني حيات حضرت رضا(ع) (148-203ق) چه گفتمان هايي در زمينۀ مشروعيت خلافت وجود داشته و ديدگاه امام هشتم شيعيان در مواجهه با آن ها به چه صورت بوده است؟ نتايج تحقيق نشان مي‌دهد دستگاه خلافت، مبناي ثابتي براي مشروعيت نداشته و بر اساس رخدادهاي پيشين، در مقام تئوريزه‌سازي برآمده است؛ نيز در دورۀ خلافت عباسي، راهكارهايي براي تقويت مشروعيت انديشيده شد. روايات نيز نشان مي‌دهد آن حضرت در كنار ارائۀ الگوي شيعه يعني «نصّ»، هر دو مسير دستگاه خلافت يعني برساخت‌هاي مشروعيت و راهكارهاي تقويت‌بخش را نقد كردند تا علاوه بر رويكرد اثباتي، در مقام نفي نيز به اصول سياسي مكتب شيعه، جاني تازه ببخشند.