مقايسه وجوه تشابه و اختلاف نوانديشي ديني در ايران و مصر (با تكيه بر آراء شيخ هادي نجم‌آبادي و شيخ محمد عبده)

ايران و مصر دو آوردگاه مهم «نوانديشي» در جهان اسلام به شمار مي‌روند كه مصلحان سياسي و متفكران اجتماعي و ديني آنها كوشيده‌اند به علل عقب‌ماندگي و انحطاط جوامع اسلامي پي برده و با آنها به مبارزه بپردازند. سوابق فرهنگي، تاريخي و ديني به علاوه‌ي عواملي نظير موقعيت ژئوپليتيك و جايگاه ويژه‌ي دو كشور در جهان اسلام، مشابهت‌هاي فراواني را در مسير تحولات اجتماعي و سياسي اين دو جامعه در دوران معاصر رقم زده است. پژوهش حاضر با استفاده از چارچوب نظري تحليل گفتمان انتقادي نورمن فركلاف و لاكلا و موفه، در پي پاسخ به اين پرسش است كه نوانديشي ديني در ايران و مصر با توجه به انديشه‌ي شيخ هادي نجم‌آبادي در ايران و شيخ محمد عبده در مصر با چه فرصت‌ها و دستاوردها و نيز چالش‌ها و موانعي روبه‌رو بوده است؟ يافته‌هاي حاصل از بررسي انديشه‌ي اين نوانديشان ديني با تأكيد بر گردآوري اطلاعات بر اساس شيوه‌ي كتابخانه‌اي و اسنادي، بيان‌گر آن است كه تجربه‌ي نوانديشي ديني در كشورهاي مذكور در مسائلي چون عقل گرايي،مبارزه با خرافات، جهل و سرخوردگي از غرب ، مبارزه با استبداد و استعمار و تلاش براي پيوند امت اسلامي وضعيتي مشابه دارند و در مسائلي چون سكولاريسم، قوميت و ناسيوناليسم داراي موقعيت متفاوتي هستند.