مطالعه و گونه شناسي سفال هاي نوسنگي مكشوف از تپه ي پشت فرودگاه - دشت ملاير

Study and Typology of Neolithic Pottery Discovered from the Poshteh-Forodgah Tepe, Malayer Plain

يكي از نتايج مطالعات باستان‌شناختي قابل‌تأمل دشت ملاير، كاوش «تپه‌ي پشت‌فرودگاه» است؛ اين محوطه به‌عنوان محوطه‌اي كوچ‌نشين از دوره‌ي نوسنگي جديد شناخته مي‌شود، كه مستقل از مراكز استقراري دائم، طيف گسترده‌اي از انواع گونه‌هاي سفالي سنت‌هاي منطقه‌اي را ارائه مي‌دهد كه مطالعه و تحليل آن، اطلاعات باستان‌شناختي درخوري از دوره‌ي يادشده در حوزه‌ي زاگرس‌مركزي در اختيار قرار خواهد داد. «سفال» از مهم‌ترين مواد فرهنگي -به‌لحاظ كميّت و كيفيت- در بين يافته‌هاي كاوش باستان‌شناختي تپه‌ي پشت‌فرودگاه ملاير قرار دارد؛ سفال‌هاي اين محوطه را مي‌توان در دو گروه اصلي نخودي و قرمز تقسيم كرد كه هر گروه به دو زيرشاخه‌ي منقوش و ساده، و از نظر كيفيت ساخت نيز در دو گروه متوسط و خشن، قابل تفكيك و گونه‌شناسي هستند. آميزه‌ي سفال‌ها، عمدتاً گياهي و در اندازه‌ي دانه‌بندي متفاوت است؛ به‌طوري‌كه در سطح و درون‌مايه‌ي برخي از سفال‌ها -به‌خصوص نمونه‌هاي خشن- فرورفتگي‌هايي به‌دليل وجود آميزه‌ي كاه، به‌چشم مي‌خورد. هدف اين پژوهش در وهله‌ي اول، گونه‌شناسي و مطالعه‌ي سفال‌هاي نوسنگي جديد تپه‌ي پشت‌فرودگاه است؛ و در وهله‌ي دوم، شناسايي و چگونگي كُنش‌هاي فرهنگي و قرابت گونه‌هاي رايج سفالي در فرهنگ‌هاي همجوار خواهد بود. روش پژوهش حاضر، مبتني‌بر مطالعات تطبيقي و با رويكرد توصيفي-تحليلي، در پي پاسخ به اين پرسش‌هاست: سفال‌هاي مكشوف تپه‌ي پشت‌فرودگاه از چه گونه‌هايي تشكيل شده است؟ گونه‌هاي رايج سفال تپه‌ي پشت‌فرودگاه بومي-محلي بوده يا سنتي وارداتي از فرهنگ‌هاي همجوار است؟ و اين‌كه، گونه‌هاي سفالي تپه‌ي پشت‌فرودگاه با كداميك از محوطه‌هاي نوسنگي زاگرس‌مركزي قرابت فرهنگي دارند؟ مفروض است، باتوجه نوع نيمه‌يكجانشين و كوچ‌رو بودن جوامع تپه‌ي پشت‌فرودگاه و با عنايت به تنوع سفالي در نوع مواد، كيفيت ساخت و فرم و گونه‌هاي ظاهري؛ ضمن محلي بودن برخي از سفال‌هاي اين محوطه، مي‌توان سنخيت آن‌را در ساير محوطه‌هاي دوره نوسنگي جديد زاگرس رديابي كرد؛ همچنين با توجه به‌ويژگي سفال‌هاي تپه‌ي پشت‌فرودگاه در افق تاريخ‌گذاري اواخر هزاره‌ي هفتم تا اوايل هزاره‌ي ششم قبل‌ازميلاد قرار مي‌گيرد. برآيند پژوهش، حاكي از ارتباط تنگاتنگ سنت‌هاي سفالي فرهنگ‌هاي مختلف دشت‌هاي ميان‌كوهي زاگرس‌نشينان در دوره‌ي نوسنگي جديد، مانند تپه‌هاي سراب، گوران و قلاگپ است.

One of the results of the considerable archaeological studies of Malayer plain is the excavation of the Poshteh-Forodgah Tepe, this area is known as the nomadic area from the Neolithic period, that independent of permanent settlement centers, it offers a wide range of types of pottery of regional traditions, the study and analysis of which will provide archaeological information appropriate to the mentioned period in the Central Zagros region. Pottery is one of the most important cultural materials in terms of quantity and quality among the findings of archaeological excavations on the Poshteh-Forodgah Tepe Malayer. The pottery of this area cab be divided into two main groups: buff ware and red. Each group can be divided into sub-branches: painted and simple, and in terms of construction quality, those can be divided into two groups: medium and hard. The pottery mix is mainly herbal and different, so that on the surface and theme of some pottery, especially hard specimens, can be seen due to the presence of straw temper. The purpose of this research is primarily the typology and study of new Neolithic pottery on the Poshteh-Forodgah Tepe, and secondly, the identification and manner of cultural practices and proximity common pottery species in neighboring culturals. The method of the present study is based on comparative studies and with a descriptive-analytical approach seeks to answer these questions: what are the pottery found on the back Poshteh-Forodgah Tepe? Are the types of pottery Poshteh-Forodgah Tepe indigenous-local or traditional- imports from neighboring cultures? and which of the Neolithic sites of the Central Zagros is culturally related to the pottery species of Poshteh-Forodgah Tepe? Due to the monogamy and sloping nature of the Tepe communities Poshteh-Forodgah Tepe and due to the variety of pottery in the type of materials, quality of construction and appearance, while some of the pottery in this area is local, its quality can be seen in order areas of the period. Traced the Neolithic of the Zagros, also according to the characteristics of the pottery, the hill behind Poshteh-Forodgah Tepe is dated to the late seventh millennium to the early sixth millennium BC. The result of the research indicates the close relationship between the pottery traditions of different cultures of the lowland of the Zagros in the Neolithic period such as Sarab, Goran and Qalagap Tepe.