مقايسۀ تحليلي رديه هاي عالمان اخباري عصر صفوي با تكيه بر درايت ‌نثار محمد علم‌ الهدي

Analytical Comparison of the Denials of Akhbari Scholars of the Safavid era Relying on the Derayat Nesar of Mohammad Alam ol-Hoda

محمد علمالهدي (1039-1115هـ .ق)، فرزند ارشد ملامحسن فيض كاشاني، در رسالۀ درايت ‌نثار به نقد مجدانۀ صوفيه پرداخت. اين رساله از جمله رديه ­هاي عصر صفوي است كه تاكنون به نثر اديبانه و تصاوير شاعرانۀ آن توجه نشده است. دسته­اي از عالمان و فقيهان شيعه در عصر مذكور، به قصد تثبيت تشيع و دفاع از شريعت محمدي به مخاصمۀ صوفي برخاستند. همگي ايشان از زباني ساده و بي­پيرايه بهره جستند؛ اما در اين ميان علمالهدي سه گونه نثر متفاوت را به كار گرفت. اين نوشتار مي­كوشد ضمن بررسي رديه ­هاي مشهور و تحليل مقايسهاي موضوعات مشترك ميان آن‌ها، ارزش­هاي ادبي و سبك نثر رسالۀ درايت ‌نثار را معرفي كند و در نهايت، نشان ­دهد تمام رديه‌هاي موردِواكاوي اين پژوهش، با تكيه بر اخباري‌گري بسيار، بر تصوف تاخته ­اند و تنها اثري كه افزون بر استناد فراوان به آيات و احاديث، به كاربست آرايه­ ها و زيورهاي ادبي توجه كرده تا توجه مخاطبان را جلب كند، درايتنثار محمد علمالهدي است.

Mohammad Alam ol-Hoda (1039-1115 AH), the eldest son of Mullah Mohsen Feyz Kashani, criticized Sufism in his treatise Derayat Nesar. This treatise is one of the denials of the Safavid era that its literary prose and poetic aspects have not been considered. A group of Shiite scholars and jurists in the mentioned era, in order to establish Shiism and defend the Islamic Shari'a, started a Sufi rivalry. All of them used simple and unpretentious language, but in the meantime, Alam al-Huda used three different types of prose. This article tries to examine the famous denials and comparative analysis of common themes, to introduce the treatise on literature, its literary values ​​and prose style, and finally to show all the denials studied in this research. Relying on a lot of journalism, they have attacked Sufism, and the only work that, in addition to quoting many verses and hadiths, has paid attention to the use of literary arrays and ornaments to attract the audience's attention, is the wisdom of Nisar Mohammad Alam al-Huda.