پزشكي و قدرت از عهد ناصري تا دوره رضاخان؛ تبارشناسي سوژه ايراني

در سده نوزدهم و اوايل سده بيستم ميلادي شاهد روند تغيير حكمراني در ايران هستيم. ساحت چندگانه نيروها در اين دوره پديد مي‌آيند كه در اين چندگانگي دانش مدرن سهم بسزايي دارد. در واقع بخش مهمي از اين تغيير به ورود دانش جديد پزشكي و روانپزشكي بر مي‌گردد. دانش جايگاهي در منازعه قدرت مي‌يابد. در بافت اجتماعي نيز دو شكل عام و خاص(سوژه‌ساز) همبستر اين قدرت شده و بر تغيير ساحت روان آن تأثيرگذار است. اين مقاله با هدف آشكارسازي بخشي از اين منازعه با تكيه بر ورود دانش پزشكي نگاشته شده است. چگونگي اثرگذاري، جريان‌سازي و در نهايت تغيير در روند جامعه و سوژه ايراني بگونه‌اي است كه بخشي از قدرت تن به ماهيت اين دانش‌ها مي‌دهد و يا آن را به چالش مي‌كشد. لذا بخش قابل توجهي از حكمراني برخلاف دوره‌هاي پيشين تحت تأثير اين دانش‌ها به عرصه‌اي جديد پا مي‌نهد كه بر ماهيت گفتماني موجود در ايران شكل مي‌دهد. روند ادراكي اين تغيير بدين صورت پيش مي‌رود كه ماهيت ثابت، سنتي و ديرين حكمراني سوژه نسبتاً يكدست پيشين وارد شكل جديدي از ذهنيت و تصور از خود مي‌شود. از يك طرف مناسبات ميان فرد و دانش‌هاي نوين موجب نوعي از تكنيك‌هاي خود مي‌شود و از طرفي ديگر بدن اجتماعي به‌مثابه استعاره‌اي كلي ظهور مي‌كند. نگاهي تبارشناسانه بر شكل روشي اين متن حاكم است.