تأثير نوع طرح‌واره‌ها بر ساخت روايي در متون علمي و ادبي

هدف از اين پژوهش بررسي طرح‏واره‏هاي تصوري پايه در متون علمي و ادبي و مقايسه آن‌ها در چارچوب زبان‏شناسي شناختي است. به‌زعم زبان‏شناسان شناختي، اهميت طرح‌واره‏هاي تصوري به‌عنوان بخشي از سازوكار زبان و تفكر اين است كه آن‌ها به‏عنوان مفاهيم جسميت‌يافته اوليه مي‏توانند به‌شكلي نظام‏مند ساختار مفاهيم پيچيده‏تر را فراهم آورند. اين مهم باعث اجتناب‏ناپذير شدن واكاوي آن‌ها در بسياري از زمينه‏ها مي‏شود. ضرورت اين مسئله موجب شد تا اين پژوهش به بررسي طرح‌واره‏هاي تصوري حجمي، حركتي و قدرتي جانسون، به‏عنوان طرح‌واره‏هاي پايه در متون علمي و ادبي به‌عنوان دو گفتمان كاملاً متفاوت، بپردازد. جامعه آماري شامل متون علمي با موضوع زيست‌شناسي سلولي و مولكولي و داستان‏هاي كوتاه معاصر فارسي زبان است. حجم نمونه شامل بيست مقاله علمي و بيست داستان كوتاه است. روش اين پژوهش به‌لحاظ هدف، كاربردي و از نوع كيفي، توصيفي و استنباطي است. نتايج بررسي‏ها نشان مي‏دهد كه هر سه طرح‌واره در هر دو نوع گفتمان علمي و ادبي كاربرد دارند كه بيشترين ميزان در متون ادبي به طرح‌واره حركتي (52 درصد) و در متون علمي به طرح‌واره حجمي (56 درصد) اختصاص دارد و اين تفاوت بين فراواني انواع طرح‌واره‏ها معنادار است. همچنين ميزان جملات بدون طرح‌واره (91 درصد) در كل پيكره مورد مطالعه بيشتر از جملات حاوي طرح‌واره (9 درصد) است و اين تفاوت بين فراواني اين ‏دو معنادار است. نتايج پژوهش گوياي آن است كه استفاده از طرح‌واره در متون علمي بيشتر از متون ادبي است و اين ميزان با توجه به معنادار بودن اين تفاوت مي‏تواند به‏دليل ساخت انتزاعي مفاهيم علمي باشد كه نياز به طرح‌واره براي بيان آن مفاهيم را درجهت درك فيزيكي آن تسهيل مي‏بخشد.