بررسي فراز و فرود تعاملات سياسي شيعيان اماميه با حكومت‌هاي غزنويان و سلجوقيان در ايران

يكي از جنبه‌هاي مهم حكومت‌هاي مختلف ايران، سياست مذهبي آنها بود كه در ساختار حكومتي‌شان تأثير بسزايي داشت. حكومت‌هاي بعد از اسلام ايران، عمدتاً به عنوان تابع خليفه عباسي، ضمن در نظر داشتن جايگاه معنوي خلافت، به دنبال كسب اعتبار براي خود نيز بودند. سياست مذهبي خلفا حمايت از اهل تسنن بود. حكومت‌هاي غزنوي و سلجوقي نيز بالطبع حمايت از اهل تسنن را به عنوان سياست مذهبي برگزيدند. مسئله اين پژوهش تبيين كنش‌ها و تعاملات سياسي حكومت‌هاي غزنوي و سلجوقي با شيعيان اماميه است. ظاهراً غزنويان به عنوان صاحب روشي در سياست مذهبي حكومت‌هاي ايران بعد از اسلام بودند كه از مذهب به عنوان دستاويزي براي دست‌يابي به اهداف خويش سود مي‌بردند. در ادامه، سلجوقيان نيز، به عنوان دنبال‌كننده روش آنها البته با تساهل بيشتر، همين رويه را در پيش گرفتند. آنها از يك سو با سركوب مخالفان داخلي، با عنوان بدمذهبان، سيطره خويش را در درون قلمرو حفظ مي‌كردند و از سوي ديگر به تنظيم مناسبات با خلافت مبادرت مي‌ورزيدند تا مشروعيت ديني و سياسي را از خليفه عباسي دريافت كنند. در دوران تسلط تركان غزنوي و سلجوقي بر ايران، شيعيان بر حكم مذهبي «تقيه» گردن نهادند و در خفا به فعاليت فرهنگي و نفوذ در دستگاه‌هاي حكومتي روي آوردند. اين فعاليت‌ها در دوران سلجوقي خود را نشان داد. حضور رجال و علماي شيعه در مناصب اداري شهري، همچون قضاوت، نقابت، و مناصب اداري كشوري، همچون حضور در ديوان‌ها، به رسميت شناخته شد. بررسي چگونگي مواجهه اين دو دولت با شيعيان اماميه، به روش توصيفي و تحليلي، از اهداف اين پژوهش است.