شكست خواب بذر خارشتر (Alhagi maurorum) با استفاده از پيش‌تيمارهاي مختلف و ارزيابي حدآستانه تحمل شوري در مرحله جوانه‌زني

مقدمه: خارشتر (Alhagi maurorum) تحمل بالايي به تنش‌هاي شوري و خشكي دارد و كيفيت علوفه آن از كاه غلات بالاتر و در حد يونجه مي‌باشد. بذرهاي خارشتر به‌دليل پوسته سخت، به‌راحتي جوانه نمي‌زنند؛ لذا كشت آن به‌عنوان يك محصول كشاورزي، نيازمند تحقيقات بيشتري به‌ويژه در زمينه شكستن خواب و افزايش جوانه‌زني است. علي‌رغم مطالعات فراوان در مورد خارشتر به‌عنوان يك علف‌هرز، تحقيقات در مورد بررسي فاكتورهاي زراعي خارشتر به‌عنوان يك گياه زراعي بسيار اندك است؛ بنابراين، در اين مطالعه، برخي جوانب جوانه‌زني و تحمل به شوري آن بررسي شده است. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش جوانب مختلف جوانه‌زني خارشتر در مركز ملي تحقيقات شوري در سال 1397 بررسي شد. در آزمايش اول پيش‌تيمارهاي مختلف شامل شاهد، خراش‌دهي فيزيكي با كاغذ سنباده، هيدروپرايمينگ، آب جوش و اسيدسولفوريك بررسي گرديدند. با انتخاب تيمار پرايمينگ اسيدسولفوريك به‌عنوان تيمار برتر، در آزمايش دوم و سوم، زمان‌ها (5، 10، 15، 20 و 25 دقيقه) و غلظت‌هاي مختلف اسيدسولفوريك (98 و 75 درصد) مقايسه گرديد. در آزمايش چهارم بذرهاي برداشت‌شده در سال‌هاي 1397 با 1396 و 1395 مقايسه شدند. تأثير سطوح مختلف تنش شوري (صفر، 6، 12، 18، 24، 30 و 36 دسي‌زيمنس برمتر) بر جوانه‌زني و رشد اوليه خارشتر در آزمايش پنجم بررسي شد. در آزمايش ششم تيمارهاي رژيم نوري شامل تاريكي ممتد، روشنايي ممتد و دوره‌هاي متناوب تاريكيروشنايي و در آزمايش هفتم فاكتور اثرات بذر خواهري (بذرهاي كنارهم و جداگانه) مقايسه شدند. درصد جوانه‌زني و طول گياهچه اندازه‌گيري و حدآستانه تحمل به شوري و كاهش 50% جوانه‌زني برآورد شد. يافته‌ها: نتايج آزمايش اول نشان داد كه بيشترين درصد جوانه‌زني در پيش‌تيمار اسيدسولفوريك (57 درصد) به‌دست آمد كه بيش از 6 برابر جوانه‌زني در تيمار شاهد بود. در آزمايش دوم مشاهده شد كه بيشترين درصد جوانه‌زني (81 درصد) و رشد گياهچه (5.7 سانتي‌متر) از پيش تيمار اسيدسولفوريك 98 درصد به‌مدت 25 دقيقه به‌دست آمد. نكته مهم اينكه اين نتيجه در اسيدسولفوريك ساخت داخل به‌دست آمد كه در مورد اسيدسولفوريك توليد خارج، بيشترين جوانه‌زني و رشد گياهچه در غلظت 75 درصد مشاهده شد. در آزمايش چهارم مشخص شد كه حداقل سه سال طول عمر بذر تأثير معني‌داري بر جوانه‌زني بذر نداشت. افت شديد جوانه‌زني و كاهش رشد در شوري 30 دسي‌زيمنس برمتر مشاهده شد. با اين‌وجود، حتي در شوري 36 دسي‌زيمنس برمتر نيز جوانه‌زني متوقف نشد. در آزمايش‌هاي ششم و هفتم مشخص شد كه تفاوت معني‌داري بين جوانه‌زني بذرهاي كاشته شده در تاريكي، روشنايي يا دوره‌هاي متناوب تاريكيروشنايي و بذرهايي كنارهم نسبت به بذرهاي با فاصله مشاهده نشد؛ بنابراين، بذر خارشتر فتوبلاستيك نيست و در كناهم قرارگرفتن بذرهاي خارشتر تأثير منفي (اثر خواهري) بر يكديگر ندارند. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي بهترين روش براي بهبود جوانه‌زني، پيش‌تيمار بذر با اسيدسولفوريك داخلي با غلظت 98 درصد و اسيدسولفوريك خارجي با غلظت 75 درصد به‌مدت 25 دقيقه است. با توجه به حصول درصد جوانه‌زني بالا در تيمار اسيدسولفوريك (خراش‌دهي شيميايي) به‌نظر مي‌رسد خواب بذر خارشتر احتمالا فيزيكي باشد. همچنين حدآستانه تحمل به شوري اين گياه 14.2 دسي‌زيمنس برمتر برآورد شده است، ولي در شوري‌هاي بسيار بالاتر نيز قابليت جوانه‌زني حداقلي را دارد. تنش ملايم شوري، نه‌تنها جوانه‌زني اين گياه را كاهش نمي‌دهد، بلكه براي تحريك رشد لازم است. با توجه به‌تحمل بالاي شوري خارشتر در مرحله جوانه‌زني، كشت آن در سيستم‌هاي شورورزي براي بررسي بيشتر توصيه مي‌شود.