اثر پيش‌تيمارهاي مختلف بر شاخص‌هاي جوانه‌زني و ناهنجاري‌هاي كروموزومي بذرهاي فرسوده پياز (Allium cepa)

مقدمه: زوال بذر پديده فيزيولوژيكي است كه تمامي خصوصيات جوانه‌زني، بيوشيميايي، سيتولوژي و رشدي گياهان را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد. از اين رو استفاده از روش‌هاي تقويت بنيه بذر در رفع اين مشكلات ضروري است. از جمله اين روش‌ها كاربرد روش پيش‌تيمار بذر يا پرايمينگ بذر در جهت كاهش آثار زوال مي‌باشد. لذا تحقيق حاضر با هدف بررسي تأثير پيش‌تيمارهاي مختلف بذر با استفاده از نانو روي، اسيد آسكوربيك، اسيد هيوميك، جيبرلين و نيترات پتاسيم بر شاخص‌هاي جوانه‌زني و ناهنجاري‌هاي كروموزومي بذر فرسوده پياز اجرا گرديد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار صدتايي در دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه صورت گرفت. فاكتور اول شامل فرسودگي با چهار سطح (شاهد، 12، 24 و 48 ساعت) و فاكتور دوم شامل پيش تيمار بذر با شش سطح (شاهد، نانو روي 30 ميلي‌گرم، اسيد آسكوربيك 100 ميلي‌گرم، اسيد هيوميك 150 ميلي‌گرم، جيبرلين 200 ميلي‌گرم در ليتر و نيترات پتاسيم 0.1 درصد) بودند. با توجه به اين كه جوانه‌زني در سطوح مختلف فرسودگي يكسان نبود، جوانه‌زني بذرها در فرسودگي سطح شاهد و 12 ساعت پس از 6 روز، در فرسودگي 24 و 48 ساعت به‌ترتيب پس از 8 و 9 روز ثابت گرديد، لذا صفات درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، گياهچه طبيعي، متوسط زمان جوانه‌زني، بنيه بذر پس از گذشت زمان‌هاي مذكور بررسي شد. ناهنجاري‌هاي كروموزومي نيز مورد آزمايش قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج اين آزمايش نشان داد كه برهمكنش فرسودگي و پيش‌تيمار بذر بر شاخص‌هاي جوانه‌زني از جمله درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، گياهچه طبيعي، متوسط زمان جوانه‌زني و بنيه بذر در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. با افزايش دوره فرسودگي، تمام ويژگي‌هاي جوانه‌زني به‌طور معني‌داري كاهش يافت. بيش‌ترين درصد جوانه‌زني و سرعت جوانه‌زني در سطوح 12، 24 و 48 ساعت فرسودگي در اثر كاربرد نانو روي به ترتيب (80، 70 و 50 درصد) و (5.350، 3.316 و 1.525 بذر در روز) به دست آمد. پيش‌تيمار نانو روي و جيبرلين بيش‌ترين بنيه بذر و گياهچه طبيعي را به خود اختصاص دادند. بنيه گياهچه در اثر استفاده از نانو روي و جيرلين در سطوح فرسودگي 12 ساعت (1133، 933.9)، 24 ساعت (742.9، 692) و 48 ساعت (369.9، 323.3) افزايش چشمگيري داشت. ناهنجاري كروموزومي در اثر كاربرد پيش‌تيمار كاهش يافت. نتيجه‌گيري: در اين تحقيق مؤثرترين پيش‌تيمار براي بهبود خصوصيات جوانه‌زني و كاهش ناهنجاري كروموزومي، جيبرلين 200 ميلي‌گرم در ليتر و نانو روي 30 ميلي‌گرم بود؛ بنابراين مي‌توان بيان كرد كه استفاده از نانو روي و جيبرلين به عنوان پيش‌تيمار بذر مي‌تواند آثار زوال را در بذر پياز به شدت كاهش داده و مؤثر واقع گردد.