بررسي تطبيقي عللِ اخلاقي گرايش به الحاد از ديدگاه مطهري و پاسكوييني

A comparative study of the ethical causes of atheism tendency between Motahari and Pasquini perspectives

در اين پژوهش، آراي مطهري و پاسكوييني به عنوان نمايندگان دو تفكر فلسفي- الهياتي، در باب مسأله الحاد بررسي شده است. ايشان در زمينه علل گرايش به الحاد، عوامل غير فلسفي، شامل علل اخلاقي و شناختي را با اهميت شمردهاند. اين مقاله با هدفِ يافتن اشتراكات، افتراقات و نوآوريهاي هر يك از اين دو انديشمند، آثار آنها را مورد بررسي قرار داده است. يافتهها حاكي از اين است كه مطهري و پاسكوييني معتقدند گرايش به الحاد علاوه بر اينكه جرياني خلاف طبيعت و فطرت بشر است بايد به عنوان مسألهاي اخلاقي و اجتماعي نيز مورد مطالعه و كنكاش قرار گيرد؛ گرايشات روزافزون به الحاد در حوزه اخلاق و اجتماع نشان ميدهد عوامل غير فلسفي ديگري وجود دارند كه تلاش ميكنند افكار عمومي را به سمتي هدايت كنند كه اعتقاد به خدا را مانعي بر سر راه آزادي هاي فردي و اجتماعي و نيز پيشرفت جوامع تلقي كنند. زيرا دوگانۀ ايمان و الحاد عرصۀ اعتقاد و عمل را به هم پيوند داده و در عرصه عمل، بشر را با چالشهاي اخلاقي و اجتماعي مواجه ساخته است. گرايش به الحاد علاوه بر اينكه در چگونگي شكلگيري تصور و شناخت خدا نقش اساسي دارد، مجموعه باورهاي اخلاقي جوامع را نيز تحت تأثير قرار داده و آنها را از معنويت به لذتگرايي و سودمحوري سوق ميدهد.پس در نظر مطهري و پاسكوييني، گرايش به الحاد علاوه بر اينكه موضوعي اعتقادي و استدلالي است ميتواند ابعاد و شئون روانشناختي، تربيتي، اخلاقي، اجتماعي و رسانهاي نيز داشته باشد.

The study of atheism as a matter of knowledge in the 21st century has attracted the attention of many thinkers. Motahari and Pasquini are among those who have studied the causes and non-philosophical reasons of atheism and believe that atheism is against the human nature although it has a profound connection with how the image of God is, and that any lack of cognition or impeding the formation of proper knowledge can lead one to atheism. Motahari believes that the inadequacy of religious and ecclesiastical concepts impedes the formation of a correct understanding of God and ultimately a reversion to theism in the Western world, where the inaccurate political and social functioning of the church as a religious authority is also a sufficient of atheism and secularism in Western societies. Pasquini also believes that one's emotional and psychological failures in childhood and adolescence lead to a failure in the process of knowing and understanding God. Therefore, he uses the psychological theory of Professor Vitz "dysfunctional father" to illustrate the non-philosophical causes of atheism in individuals, and in particular in the leaders of the new atheism and intellectuals and thinkers and philosophers.