بررسي جايگاه سفال نوع گودين VI در مطالعات پيش‌ از تاريخ شرق زاگرس ‌مركزي

Godin VI Painted Pottery in the Eastern Central Zagros

گودين ‌تپۀ كنگاور، يكي از شاخص‌ترين محوطه‌هاي هزارۀ چهارم قبل ‌از ميلاد غرب ايران به حساب مي‌آيد. در اواسط اين هزاره، سفال‌هاي خوش‌ساخت و منقوشي تحت‌ عنوان «سفال منقوش گونۀ گودين VI» در توالي تپه ظاهر مي‌گردد كه هيچ‌گونه قرابتي را با سفال‌هاي زمخت و بدون نقش دورۀ VIIا(VII/VI3) ندارند و نوعي نوآوري سفالي در توالي شرق زاگرس ‌مركزي به‌ حساب مي‌آيد. نمونه‌هاي كاملاً مشابه اين گونۀ سفالي در مناطق وسيعي از فلات‌مركزي ايران در هزارۀ چهارم قبل ‌از ميلاد گزارش گرديده است. برخلاف كنگاور، در فلات‌مركزي ايران اين گونۀ سفالي از عموميت و فراواني ويژه‌اي برخوردار بوده و تداوم بي‌وقفۀ آن در سراسر دوران مس‌ و سنگ برخلاف مناطق شرق زاگرس ‌مركزي، نشان ‌دهندۀ خاستگاه اصلي آن در فلات‌مركزي ايران است. هدف اصلي از نگارش اين مقاله، تبيين جايگاه اين گونۀ سفالي در توالي شرق زاگرس‌مركزي و چگونگي نفوذ آن از مناطق فلات‌مركزي ايران به مناطق شرق زاگرس‌مركزي در غرب ايران است. بدين‌منظور، ابتدا اشاراتي به مطالعات هزارۀ چهارم قبل‌ازميلاد شرق زاگرس‌مركزي و معرفي اين گونۀ سفالي خواهد شد؛ در ادامه با استفاده از منابع و داده‌هاي منتشر شده در ارتباط با محوطه‌هاي داراي سفال نوع گودين VI در مناطق شرق زاگرس‌مركزي و مقايسۀ آن با نمونه‌هاي مشابه محوطه‌هاي فلات‌مركزي ايران به‌دنبال پاسخ‌گويي به پرسش اصلي مقاله كه، در چگونگي نفوذ اين گونۀ سفالي در شرق زاگرس‌مركزي است، خواهد بود. در پايان، نتيجۀ مطالعات نشان مي‌دهد كه مناطق شرق زاگرس‌مركزي در هزارۀ چهارم قبل‌ازميلاد به سطح كاملي از پيچيدگي‌هاي اجتماعي رسيده و با نواحي اطراف خود و به‌ويژه فلات‌مركزي داراي بيشترين ارتباطات و برهم‌كنش‌هاي فرهنگي است. سفال موسوم به نوع «گودين VI» نيز نتيجۀ اين برهم‌كنش‌ها و ارتباطات فرهنگي شرق زاگرس‌مركزي با فلات‌مركزي در هزارۀ 4 ق.م. است.

The 4th millennium BC is one of the most important periods of the history. During the 4th millennium BC, the first urban societies were established in southern Mesopotamia and south-western Iran. Even southern Mesopotamia and southwestern Iran are among central regions of urbanization, but adjacent areas, particularly Central Zagros in western Iran, have played the main role in this process. Godin Tepe is one of the most important archaeological sites during the 4th millennium BC in western Iran which has main role in the urbanization studies. The excavation of this site and Seh Gabi in Kangavar shaped the cultural sequence of Central Zagros until now. Even this site has close cultural interaction with northern region such as Urmia basin during 5th millennium BC, but later in the 4th millennium BC, this interaction has changed from north to east and to the Central Plateau. The most significant characteristics of the interactions between Godin and the Central Plateau, is some fair painted buff pottery (Godin VI painted pottery) which is reported from the late chalcolithic period sites of the Central plateau (Sialk III6-7b). Regarding the existence of this painted pottery throughout chalcolithic period ( not only late chalcolithic) in the Central plateau and the absence of this ware in preceding period(Godin VII) in Godin sequence, it should be noted that the Godin VI painted buff ware is not local in Kangavar area. It has a foreign provenance that should be looked after in Central Plateau. Our methodology in this paper is comparison of this fine painted buff pottery from Godin VI period with the previous coarse ware of Godin VII, and with same ware of late chalcolithic period sites of the Central plateau. We do not believe in immigration hypothesis about this intrusive ware in Godin sequence. Obviously future studies will be needed.