تأثير باستان‌ گرايي و ملي‌ گرايي بر نگاره‌هاي سنگ قبور دورۀ قاجار گورستان دارالسلام شيراز

The Impact of Archeology and Nationalism on the Tombstones of the Qajar Period in Daral-Salam Cemetery, Shiraz

سنگ قبور از مظاهر ارزشمند هنر اسلامي به‌شمار مي‌رود؛ به‌طوري‌كه در ويژگي‌ها، نقوش و حتي فرم آن‌ها، انديشه، اعتقادات و ارزش‌هاي فرهنگ ايراني-اسلامي را مي‌توان مشاهده نمود. پژوهش حاضر كه از نوع توصيفي-تحليلي بوده و يافته‌هاي آن مبتني‌بر بررسي‌هاي ميداني و مطالعات اسناد گردآوري‌شده است، به بررسي و تحليل نقوش سنگ قبور دورۀ قاجار گورستان دارالسلام شيراز پرداخته و در اين‌راستا اهداف پيشِ‌رو را دنبال مي‌كند: 1- سنگ‌قبرهاي دارالسلام شيراز داراي چه نقوشي بوده و مضامين نمادين آن‌ها چيست؟ 2- نقوش ايجاد‌شده برروي سنگ‌قبرهاي دارالسلام شيراز ردپاي باورهاي اسطوره‌اي و مذهبي كدام دوره يا ادوار تاريخي و فرهنگي ايران را نمايان مي‌سازد؟ بررسي‌هاي صورت‌گرفته بر روي سنگ‌ قبور مربوط به عصر قاجار گورستان دارالسلام شيراز اثبات مي‌كند كه اين سنگ‌قبرها شامل نقوش متنوعي از تصاوير انساني، حيواني، گياهي، هندسي و كتيبه است. به‌طور كلي، بيشتر اين نقوش در عين دارا بودن معاني و نمادين خاص، متأثر از فرهنگ منطقه، اعتقادات و موقعيت زماني و مكاني خود هستند. از طرف ديگر با توجه به غالب شدن تفكر ملي‌گرايي در دورۀ قاجار، تصاوير اين سنگ‌قبرها به‌گونه‌اي تداوم نقش‌مايه‌هاي دوران ساساني و هخامنشي را نشان مي‌دهند كه با فرم و محتوايي نسبتاً متفاوت ايجاد شده است.

The present descriptive-analytical study and its findings are based on field and document studies, and examines and analyzes the tombstones of the Qajar period of Dar al-Salam Cemetery in Shiraz, and tries to study and understand the designs of the tombstones of Dar al-Salam Shiraz, their symbolic themes, and their traces of mythical and religious beliefs of each historical or cultural period. Studies on tombstones related to the Qajar era of Dar al-Salam Cemetery in Shiraz prove that these tombstones contain various designs of human, animal, plant, geometric, and inscriptions. In general, most of these motifs, while having special meanings and symbols, are influenced by the culture of the region, beliefs, and their temporal and spatial place. On the other hand, due to the predominance of nationalist thought in the Qajar period, the images of these tombstones show a continuation of the motifs of the Sassanid and Achaemenid eras, which were created with a relatively different form and content. On the other hand, due to the predominance of nationalist thought in the Qajar period, the images of these tombstones show a continuation of the motifs of the Sassanid and Achaemenid eras, which were created with a relatively different form and content.