تحليل سبك شناسانۀ «تاريخ رشيدي» اثر «ميرزا محمّد حيدر دوغلات»

دانش سبك شناسي براي پژوهشگر زمينه اي فراهم ميكند تا بتواند به شيوه اي روشمند، به لايه هاي گوناگون منظومۀ فكري نويسنده راه يابد. در پژوهش پيش رو، با تكيه بر مطالعات كتابخانه اي و اسنادي و بهره گيري از روش استقرايي مبتني بر توصيف و تحليل، مؤلّفه هاي سبكي كتاب «تاريخ رشيدي» اثر «ميرزا محمّد حيدر دوغلات» را درلايه هاي آوايي، واژه اي، نحوي، بلاغي و ايدئولوژيك مورد واكاوي قرار داده ايم. بزعم نگارنده، توانايي مثال زدني مؤلّف كتاب، در كاربرد زبان و سبكِ تاريخ نگاري، اين امكان را به پژوهشگر ميدهد كه متن را در لايه هاي مختلف بررسي كند. براي مثال، بهره مندي نويسنده از انواع جناس، سجع و تكرار به عنوان موسيقي دروني و نيز ابيات فراوان از شاعران اعصار گوناگون به عنوان موسيقي بيروني، سبب ايجاد لايۀ آوايي كلام شده است. در لايۀ واژه اي، رقابت جذاب واژه هاي انتزاعي و حسي در سرتاسر متن سبب شده است تا مخاطب با تأمّل بيشتري متن را بخواند. در لايۀ نحوي، كاربرد ويژگيهاي گوناگون فعل (كاربرد تركيب خاص، ساختمان فعل، زمان و تركيبات اضافي-وصفي) به شكل متنوع گوياي تسلط چشمگير نويسنده در اين حوزه است. در لايۀ بلاغي، بسامد بالاي تشبيه و تضمين بر هنري تر شدن و استحكام متن افزوده است و در لايۀ ايدئولوژيك نيز، نويسنده، ضمن بازگويي وقايع تاريخي، با كاربست شاخصهاي برجستۀ لايه هاي ديگر، سعي در شكل دهي نوعي مفاخره و ابراز نبوغ خود دارد.