تأملي بر وضعيت الگوهاي معيشتي خانوارهاي عشاير در شرايط خشك‌سالي (مورد مطالعه: خانوارهاي عشاير استان سيستان و بلوچستان)

الگوهاي معيشتي عشاير وابستگي مستقيمي به شرايط محيط زندگي‌شان دارد و بر همين اساس، مسئله اساسي مقاله حاضر اين است كه وضعيت اين الگوها در شرايط خشك‌سالي در ميان عشاير سيستاني و بلوچستاني چگونه است. فهم اين مسئله، نخست مستلزم شناسايي الگوهاي مزبور در منطقه است؛ بنابراين برحسب يافته‌هاي اين پژوهش، كه با رويكرد روش‌شناختي تركيبي و در پي بهره‌گيري از تكنيك‌هاي مختلف اعم از نظرسنجي، مشاهده، گپ‌وگفت‌هاي ميداني، مطالعات كتابخانه‌اي و... انجام شده است، ‌اكنون مي‌توان حداقل از شش الگوي معيشتي عمده در اين منطقه و در ميان عشاير آن نام برد: 1. الگوي معيشتي متكي بر دامداري، 2. الگوي معيشتي متكي بر كشاورزي، 3. الگوي معيشتي متكي بر صنايع محلي و فروش محصولات فرعي، 4. الگوي معيشتي متكي بر كارگري، 5. الگوي معيشتي متكي بر فعاليت‌هاي خدماتي، 6. الگوي معيشتي متكي بر دريافت حمايت‌هاي دولتي. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اكنون دامداري و كشاورزي در ميان نيمه‌كوچ‌نشينان منطقه، در عمل فعاليتي حاشيه‌اي و رو به افول است. صنايع محلي نيز كه از سوي زنان عشاير توليد مي‌شود، بيشتر پاسخگوي نيازهاي خود آن‌هاست، اما آن‌ها به‌ناچار و براي كمك‌ به خانواده بخشي از آن را براي فروش عرضه مي‌كنند كه البته عايدي فراواني ندارد. توليد ساير محصولات فرعي مانند حصير نيز كه وابستگي مستقيمي به امكانات محيطي دارد، ديگر چندان قابل‌توجه نيست. در حال حاضر خشك‌سالي‌هاي مداوم عشاير را به‌سوي فعاليت‌هايي سوق داده كه چندان تناسبي با هويت و شخصيت فرهنگي آن‌ها ندارد، اما اين گروه‌ها با وجود ميل باطني و رضايت بدان‌ تن داده‌اند. از جمله اين فعاليت‌ها مي‌توان به كارگري و ساير امور خدماتي مانند مسافركشي، دست‌فروشي و... اشاره كرد. علاوه‌بر‌اين، عشاير اكنون امكان حيات خود را بدون دريافت حمايت‌هاي دولتي بسيار دشوار ديده و هر كمكي از سوي نهادهاي حمايتي را به‌مثابه ناجي و تا حدي تعادل‌بخش زندگي خويش مي‌بينند.