جستاري در ساختار مكتوبات عرفاني (بر پايه مكتوبات غزّالي، سنايي، مولانا و عين‌القضات)

مكتوبات عرفاني از ارزشمندترين نمونه‌هاي مكاتيب غير رسمي به شمار مي‌روند. ذوق سرشار، ذهن خلّاق و قلم پُرْراز عرفا، اين نامه‌ها را از منشآت كاتبان درباري كه به فنّ ترسّل، نيك‌ آگاه بوده‌اند، ممتاز ساخته است. با مطالعه اين متون، ساختاري قاعده‌مند و منسجم در نگارش نامه‌ها به چشم مي‌خورد. نگارندگان اين پژوهش با بهره‌گيري از روش توصيفي ـ تحليلي كوشيده‌اند، مكتوبات غزّالي، سنايي، مولانا و عين‌القضات را از لحاظ ساختار و محتواي نامه‌ها با ارائه شواهد، تحليل و بررسي كنند. شيوه نامه‌نگاري، موضوع، مخاطب و به طور كلي ساختار نامه‌هاي نويسندگان مزبور از مواردي است كه كمتر به آن توجه شده است؛ لذا، جاي خالي اين پژوهش در ميان كارهاي انجام شده مرتبط با مكتوبات عرفاني احساس مي‌شود. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه ساختارهاي مكاتيب عرفاني با ساختارهاي مكاتيب ديواني متفاوت است. اين تفاوت در آغاز نامه، خطاب‌ها و القاب مشهودتر است؛ در ركن اصلي نامه‌ها نيز به صراحت موارد درخواستي كاتب بيان شده است. افزون بر اين‌ها، مكتوبات عرفا هم به لحاظ اخلاقي ـ تعليمي و هم به جهت آموزش مباني عقيدتي و عرفاني مشحون به اندرزها و توصيه‌هاي ارزشمند است.