روابط هدايت الله خان فومني (گيلاني) با حكومت مركزي (1170-1200ق/1757-1786م)

سرزميـن گيلان، به واسطۀ موقعيت جغرافيايـي‌اش، از ورود اسلام تا صفويه، همواره تحت فرمان خاندان هاي حكومتگر محلي بوده و معمولاً زير سلطۀ مستقيم حكومت مركزي قرار نداشت. اين روند تا پيش از روي كار آمدن صفويـان هم چنان ادامه پيـدا كرد. فقط در دورۀ صفوي، شاه عباس اول (حك: 996-1038ق/1588-1629م) با بسط نفوذ و سلطۀ حكومت مركزي در گيلان، بساط حكومت‌هاي محلي آن را در هم پيچيد. از آن پس، امور گيلان توسط كارگزاران و حكمرانان منصوب از طرف حكومت مركزي اداره مي شد. در دورۀ كريم خان زند (حك: 1163-1193ق/1750-1779م.) نيز هدايت الله خان به حكومت آن ايالت منصوب شد ولي به واسطۀ علل و عوامل مختلف رابطۀ او با حكومت مركزي تغيير يافت. اين پژوهش با روش توصيـفي تحليـلي، بـراي ارائۀ پاسـخ به اين سـوال تنظيـم شده است كه روابط هدايت الله خان گيلاني با حكومت مركزي چرا و چگونه تغيير يافت؟ يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه  روابط هدايت الله خان با حكومت مركزي تحت تأثير عواملي همچون ضعف حكومت مركزي، توان يابي نظامي حاكم گيلان، برقراري روابط سياسي و اقتصادي با حكومت هاي هم جوار متغير و تابع شرايط بود. حاكم گيلان با توسل به اقدامات سياسي، نظامي و اقتصادي و سركوب خوانين محلي  در صدد تلاش براي حفظ موجوديت خود و افراد تحت سرپرستي‌اش، در مقابل حكومت مركزي و ديگر مدعيان سياسي قدرت بود.