امكان سنجي تبديل قانوني حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهاي قانوني آن

با توجه به اينكه قصاص از جمله واكنش‌ها و مجازات‌هايي است كه اسلام به عنوانِ ضمانت اجراي حق حيات انسان در نظر گرفته است، در خورِ مباحث پژوهشي فراواني است. يكي از اين مباحث تبديل و جايگزيني اين مجازات است. با عنايت به نكته فوق و نيز مبتلا بِه بودن قصاص در جامعه، توجه به قصاص از اين منظر به منظور تأمين حقوق اولياي دم، بسيار ضروري مي‌نمايد. پرسش‌هاي اساسي در اين مقاله عبارت‌اند از اينكه، صاحب حق قصاص داراي چه نوع اختياراتي است؟ آيا مي‌تواند نسبت به آن هر گونه تصميمي با عنوان «تبديل» اتخاذ كند، و يا اينكه مجازات قصاص موضوعيت داشته و جز در موارد منصوص، امكان تبديل آن حتي با رضايت طرفين وجود ندارد؟ در فرض پذيرش تبديل مجازات قصاص، با تأسي به نهاد تبديل در مجازات‌هاي تعزيري، بايد گفت در تبديل قصاص به مجازات ديگر نيز بايد مجازات خفيف تر ملاك عمل قرار گيرد. در اين مقاله به طورِ خاص به موردي اشاره مي‌شود كه اجراي قصاص امكان پذير نيست، و نتيجۀ به دست آمده در اين مقاله اين است كه، تغيير مجازات قصاص به ديگر مصاديق مجازات از جمله ديه، بسته به اينكه طبق نظر مقام صلاحيت دار باشد يا توافقي و براساسِ تراضي با جاني، حالات مختلفي دارد.