اندازه‌گيري شاخص‌هاي وضعيت اقتصاد ايران در زنجيره‌هاي جهاني ارزش و مقايسه با كشورهاي منتخب

Measuring Iran's Economy Status Indicators in Global Value Chains and Comparison with Selected Countries

زنجيره‌هاي جهاني ارزش، محصول پيچيده گسترش پراكندگي بين‌المللي توليد است كه سازمان توليد اقتصاد جهاني را متحول كرده و تجارت خدمات و كالاهاي واسطه‌اي را افزايش داده است. اين شكل نوين تجارت به كشورهاي در حال توسعه اجازه داده است تا بدون دارا بودن مزيت نسبي در كل يك صنعت، با تخصص يافتن و مزيت نسبي در وظايف، از منافع تجارت‌ بين‌الملل بهره ببرند. با توجه به اهميت فزاينده زنجيره‌هاي جهاني ارزش، هدف تحقيق حاضر تجزيه و تحليل جايگاه اقتصاد ايران در زنجيره‌هاي جهاني ارزش براي سال‌هاي 1990 و 2015 است. به اين منظور با استفاده از جداول داده-ستانده جهاني UNCTAD-EORA، شاخص‌هاي مشاركت، موقعيت و طول زنجيره ارزش براي كل اقتصاد ايران و نيز 24 بخش آن محاسبه شده است. به طور كلي نتايج نشان مي‌دهد ادغام پسين اقتصاد ايران در زنجيره‌هاي جهاني ارزش افزايش يافته اما ادغام پيشين آن كم شده و اقتصاد ايران به سمت بالادست زنجيره ارزش حركت كرده است. ضمن اينكه ايران براي كسب منفعت از زنجيره‌هاي جهاني ارزش، مسير رقابت با اتكا به وفور عوامل را در بخش‌هاي آلاينده و انرژي‌بر نظير نفت، معدن، پتروشيمي و صنايع فلزي دنبال مي‌كند و ظرفيت‌هاي قابل توجه آن در بخش‌هاي خدماتي مغفول مانده‌اند.

​Global value chains are a complex product of the international fragmentation of production expansion that has revolutionized the production organization of the global economy and increased trade in services and intermediary goods. This new form of trade has allowed developing countries to benefit from international trade with specialization and comparative advantage in tasks, without having a comparative advantage in an entire industry. Given the increasing importance of global value chains, the goal of this paper is to analyze the position of the Iranian economy in the global value chains for 1990-2015. For this purpose, using the UNCTAD-EORA World Input-Output Tables, the indices of participation, position and length of value chain are calculated for the Iranian economy and its 24 sectors. The results show that the Iranian economychr('39')s forward integration into global value chains has increased, but its backward integration has reduced and Iran’s economy has moved to the upstream of value chain. Moreover, for a benefit from global value chains, Iran is pursuing a competing path, in polluting and energy-intensive sectors such as the oil, mining, petrochemical and metal industries, and its considerable capacity in the service sectors remains neglected.