آبشخورهاي تاريخي روايت نظامي در نظم هفت پيكر مقايسۀ تطبيقي داستان بهرام گور در روايت فردوسي، طبري، ثعالبي، نظام‌الملك، مقدسي، ابن‌اثير و نظامي با توجه به افزوده‌هاي هنرمندانۀ نظامي به داستان تاريخي

Nizami’s Resources in Haft Peykar Versification

پرسش مقالۀ حاضر چوني و چگونگي افزوده‌هاي هنرمندانۀ نظامي (535- 612ه.ق) در روايت تاريخي داستان بهرام گور و نقل آن در منظومۀ هفت پيكر است. منظومۀ هفت پيكر يكي از بديع‌ترين روايت‌هاي داستاني ادب فارسي است و از گذشته تا امروز مورد توجه خوانندگان بوده ‌است. پيرنگ اصلي داستان بر روايتي تاريخي بنا شده كه مأخذ آن كتاب‌هايي چون تاريخ طبري و تاريخ بلعمي، اخبارالطوال دينوري، سياست‌نامۀ خواجه نظام‌الملك، تاريخ يعقوبي، كتاب البدء و التاريخ مطهر بن طاهر مقدسي، تاريخ ثعالبي و تاريخ ابن‌اثير است و نظامي داستانسرا با ترفندهايي، ساخت و سياق روايت‌ها را دگرگون مي‌كند و با كاهش و يا افزايش‌هايي، روايتي نو و هنري مي‌آفريند. نتايج مقايسۀ تطبيقي روايت نظامي با كتاب‌هاي تاريخي، نشانگر آن است كه شاعر گنجه با احاطه بر دانش‌هاي گونه‌گوني چون ستاره‌شناسي، كيمياگري، اسطوره‌شناسي و آشنايي با آيين‌هاي مهري و زرتشتي، بخش‌هايي نمادين و سمبوليك به داستان افزوده و فضايي اسطوره‌اي و ادبي براي آن خلق كرده ‌است. ازجمله ابداعات شاعر، افزودن بخش‌هايي چون ديدار با تصوير هفت شاهزادۀ زيبا در كاخ خورنق است كه استفادۀ مبتكرانه از عدد هفت را تداعي مي‌كند. مبارزه با اژدها و كشتن او در زمرۀ بخش‌هاي كهن‌نمونه‌اي داستان است. همچنين اقدام بهرام كه تعقيب گوري تا غار است و فرو رفتن در غار و بيرون نيامدن وي، از جمله بخش‌هايي است كه نظامي براي تأثيرگذاري بيشتر و جلوۀ روحاني بخشيدن به شخصيت بهرام ابداع كرده ‌است.

In this article, we speak about Nizami Ganjavi’s adjuncts to the historical story of Bahram Goor. Haft Peykar is one of the most attractive verses in Persian poetry. The original plot of the story was narrated by Tabari in Tarikh Tabari and its Persian translation by Bal’ami. Other history-writers like Dinvari, Nizamal Molkm, Yaghoobi, Maghdasi, Sa’alibi and Ibn Asir wrote this story in different structures. But Nizami, as a storyteller, made some changes to the plot and added some parts to the historical plots. Nizami’s additions are some parts like: Bahram’s seeing the painting of seven princess in Khovarnagh Palace, fighting with dragon, going to the cave and has ascension to God. Nizami knew about alchemist, astronomy, medicine and mythology. He uses the symbolic meaning of number seven in Haft peykar in the best form.