بازخواني متن و تحليل محتواي وقف‌نامه مدرسه علميه حاج محمدرفيع طبس

وقف، سنت ديرپا و زنده اسلامي، از ديروز تا امروز با انگيزه‌هاي مختلف در سرزمين‌هاي اسلامي و بويژه ايران رواج داشته است. سابقه وقف در ايران دوره اسلامي به سده‌هاي نخستين هجري باز مي‌گردد و غالباً به وقف مستغلات براي دو نهاد ديني و آموزشي مسجد و مدرسه اختصاص داشته است. در نيمه دوم سده 12 قمري حاج محمدرفيع پسر علي‌نقيديهشكي بناي مدرسه‌اي را در شهر طبس پي ريخت و آن را وقف آموزش علوم ديني ساخت. هدف مقاله پيش‌رو، بازخواني وقف‌نامه و بررسي محتوا و دستيابي به اطلاعات متنوع مندرج در آن است و براي نيل به اين مقصود از روش توصيفي تحليلي بهره مي‌برد. بررسي وقف‌نامه، باور راسخ باني مدرسه به آموزه‌هاي شيعي را نشان داده و اطلاعاتي دست اول و سودمند از طبس در زمان وقف، چگونگي اداره مدرسه، متولي و شرايط استفاده از وقف را در اختيار خواننده قرار مي‌دهد. بر پايه آنچه در وقف‌نامه آمده، توليت اين مدرسه به عهده باني و پس از وي، پسر ارشد و آنگاه اولاد ذكور از نسل وي گذاشته شده است. اگر اولاد ذكور نيز از ميان بروند، متولي وقف امام جمعۀ طبس خواهد بود. از جمله اطلاعات سودمند تاريخي متن وقف‌نامه در روزگار شكل‌گيري وقف، مي‌توان به نام برخي از بزرگان طبس بويژه خواجه محمدعلي ديهشكي برادر واقف و ملامحمدمهدي پسر حاجي محمدصالح امام جمعۀ طبس و نيز حضور جماعت چيت‌گر اصفهاني در بازار و هم چنين اطلاعات مربوط به مدار آب در اين شهر اشاره كرد.