طبقه‌بندي جامع رويكردهاي علم ديني

هدف: طبقه‌بندي‌هايي كه درباره رويكردهاي علم ديني ارائه شده، با چندين مشكل روبه‌روست. اين مقاله مي‌كوشد طبقه‌بندي جامعي از رويكردهاي علم ديني ارائه دهد كه فارغ از اشكالات موجود باشد. روش: در ارائه طبقه‌بندي جديد، از روش تحليلي و ايده «نمونه ايدئال» ماكس وبر استفاده شده است. يافته‌ها: در اين طبقه‌بندي در كنار كساني كه به صراحت از ايده علم ديني حمايت مي‌كنند، جايي هم براي آن دسته از انديشمنداني كه به عنوان مخالف علم ديني از آنها ياد مي‌شود، در نظر گرفته شده است؛ كساني كه يا به صراحت با معنايي از علم ديني موافق‌اند؛ يا بر مبناي آراي مختار آنها مي‌توان نشان داد كه آنها نمي‌توانند به طور كامل با علم ديني مخالف باشند. در كنار رويكردهايي كه جريان تحول علم و توليد علم ديني را مديريت‌پذير مي‌دانند، به رويكردهايي كه تحول علم و دستيابي به علم ديني را ممكن اما مديريت‌ناپذير مي‌دانند، توجه كرده است. در كنار رويكردهايي كه مستقيم به سراغ تحول علم و توليد علم ديني مي‌روند، رويكردهايي هم كه تحول علم و دستيابي به علم ديني را از دريچه تحول كنشگر معرفتي و ساختارهاي اجتماعي و نهادهاي علمي دنبال مي‌كنند، ديده است. هم به رويكردهايي كه از علم موجود آغاز مي‌كنند و مي‌كوشند با بهره‌گيري از علوم اسلامي به سوي علم ديني حركت كنند، توجه كرده است؛ هم به رويكردهايي كه از علوم و معارف اسلامي آغاز مي‌كنند و مي‌كوشند علم ديني تأسيس كنند. نتيجه‌گيري: اين مقاله نشان داد كه ديدگاه اكثر نظريه‌پردازان علم ديني، تركيبي از رويكردهاي ايدئال در زمينه علم ديني است.