شهر هوشمند پايدار: مفاهيم، ابعاد و شاخص ها

مشخصه قرن 21، شهرنشيني فزاينده، رشد جمعيتي و مشكلات عظيم اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي حاصل از آنها به همراه رشد و گسترش فناوري اطلاعات و ارتباطات در سطح جهاني است. تناقض بين رشد اقتصادي و حفظ محيط زيست، رويارويي شهروند فرامدرن با شهر عصر صنعتي(مدرن) و عدم توانايي پاسخگويي به نيازهاي شهروندان عصر حاضر منجر به مطرح شدن رويكرد شهرهوشمندپايدار شد كه به كمك فناوري اطلاعات و ارتباطات از جمله اينترنت اشيا به دنبال حل مسايل مطروحه است. اين مقاله ضمن معرفي رويكرد هوشمندپايدار بعنوان نقطه مقابل رويكردهاي نئوليبرال محور؛ خواستگاه پيدايش، تكامل، ابعاد، مولفه ها، شاخص ها و تفاوت هاي اين رويكرد با رويكردهاي مشابه از جمله شهرهوشمند را بررسي مي كند. اين پژوهش به لحاظ هدف بنيادي نظري و به لحاظ ماهيت و روش تحقيق توصيفي-تحليلي است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه اگرچه تعاريف ثابت و مشخصي در مورد شهرهوشمندپايدار وجود ندارد، اما توافق اصولي بر اهداف نهايي آن، رسيدن به توسعه پايدار وجود دارد. چرايي اين امر ناشي از اهميت موج سوم پايداري و بحراني شدن چالش هاي اجتماعي، اقتصادي و بخصوص زيست محيطي در بستر شهرها است. همچنين، تاكيد عمده اين تعاريف بر روي برابري و فراگيري اجتماعي، افزايش كيفيت زندگي، ايجاد بهره وري، ايجاد زيرساختارهاي منعطف، استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات و حفظ محيط زيست قرار دارد. از طرف ديگر در تعاريف ارايه شده نوعي خلا آينده نگرانه وجود داشت كه تعريف جديدي با نگاه آينده پژوهي از اين مفهوم ارايه شد. هسته اصلي اين رويكرد برخلاف رويكردهاي مشابه فناوري اطلاعات و ارتباطات به همراه توسعه پايدار است. همچنين نتايج نشان داد كه جهت پياده سازي اين رويكرد علاوه بر استفاده از تئوري تغيير، آينده پژوهي و ديدگاه سيستمي بايد شعار «جهاني فكر كن و محلي اقدام كن » را در نظر گرفت و به بومي سازي اين رويكرد باتوجه به شرايط اجتماعي، اقتصادي، سياسي و آينده نگرانه از كلانشهرهاي ايران پرداخت.