تعامل دوسويه فرد و نهاد از منظر قرآن كريم و تبيين آن مبتني بر حكمت اسلامي

Interaction of individuals and institution from the perspective of the Quran and its explanation based on Islamic wisdom

سوال از وجود و چگونگي رابطه ميان فرد و نهاد و نحوه تأثيرگذاري هر يك در ديگري از پرسش‌هاي مهمي است كه مرتبط با مباني انسان‌شناختي و جامعه‌شناختي اقتصاد مي‌باشد. اهميت آن تا بدان جاست كه مي‌توان نحوه پاسخ به اين پرسش را نقطه افتراق مكتب نهادگرايي قديم از نهادگرايي جديد و اقتصاد نئوكلاسيك دانست. در اين مقاله سعي بر آن است تا بدواً از منظر قرآن به اين پرسش كه «آيا رابطه ميان فرد و نهاد رابطه‌اي تك سويه است يا رابطه‌اي تعاملي و دو سويه؟» پاسخ داده شود و در ادامه با روش توصيفي-تحليلي نحوه ارتباط ميان فرد و نهاد مبتني بر توالي خطي ذكر شده براي انتخاب در حكمت اسلامي تبيين گردد. دستاورد اين پژوهش آن است كه اولا؛ً از منظر قرآن رابطه ميان فرد و نهادهاي اجتماعي يك رابطه دو سويه بوده و در كنار تأثيرگذاري افراد بر شكل‌گيري و ايجاد تحول در نهادهاي اجتماعي، نهادها نيز بر ارزش‌ها و ترجيحات ذهني كنش‌گران تأثير دارند. ثانياً؛ افعال انسان متشكل از سه لايه‌ بينشي، گرايشي و كنشي است كه هر يك از اين لايه‌ها، مراحل مختلفي را شامل مي‌شوند. تقريباً در تمامي مراحل پيشيني يك انتخاب، بجز ساحت اراده، تعامل دو سويه ميان فرد و اجتماع در جريان بوده و بر هم تأثير مي‌گذارند.

Question of existence and how the relationship between person and institution and how each influences the other is an important question which is related to the anthropological and sociological foundations of economics. It’s so important that the way to answer this question can be considered the distinguishing point of the old institutionalism from new institutionalism and neoclassical economics. In this article, we first tried to answer from the perspective of the Qur'an to the question of "is the relationship between the individual and the institution is a mono-relativistic or interactive and two-sided interrelationship" and in the following, by means of a descriptive-analytical method, the relationship between the individual and the institution based on the mentioned linear sequences is explained for choice in Islamic philosophy. The result of this research is that, firstly, from the perspective of the Quran, the relationship between the individual and the social institutions is a two-side relationship and in addition to influencing individuals to form and transform social institutions, institutions also affect the values and mental preferences of the actors. Secondly, the human choices consist of three layers of insight, orientation and action, each of which includes different stages. In Almost all priori stages of a choice, except the stage of determination, there is a two-way interaction between the individual and the community that is affecting each other.