بررسي الگوي رشد شهرهاي پيرامون كلان‌شهر تهران با تأكيد بر سياست‌هاي دولت بر زمين شهري؛ نمونه موردي: شهر دماوند

يكي از تغييرات عمده در ساختار فضايي شهرها كه بعد از انقلاب صنعتي رخ داد ، ظهور مناطق كلانشهري بود كه داراي الگوي خاص خود از نظر رشد شهري، نظام اسكان، اندازه شهر، ساختار فضايي بودند. امروزه اين مناطق به الگوي غالب شهرنشيني بويژه در حوزه كشورهاي جنوب محسوب مي‌شوند. از ميان مسائل كليدي مرتبط با اين مناطق نحوه استفاده از زمين و رشد فيزيكي شهرهاي موجود در آن است. هدف مقاله حاضر تبيين الگوي رشد شهر دماوند بهعنوان يكي از شهرهاي موجود در اين منطقه با تأكيد بر سياست‌هاي دولت در زمينه استفاده از زمين شهري است. تهران به‌عنوان مركز اين منطقه تغييرات فيزيكياقتصادي و اجتماعي متنوعي را بعد از دوره مدرنيزاسيون در ايران تجربه كرد. به‌ويژه بعد از دهه 1350 كه توسعه پيوسته تهران جاي خود را به توسعه منفصل و پراكنده داد، چشم‌انداز اجتماعي–فضايي شهرهاي پيرامون تهران مانند شهر دماوند نيز به‌طور معناداري تغيير كرده است. براين اساس، هدف مقاله حاضر اين است كه نخست سياست‌هاي دولت را در زمينه استفاده از زمين در شهر دماوند تبيين مي‌كند. سپس با استفاده از مدل سلول‌هاي خودكار روند تغييرات در ساختار شهر دماوند در فاصله زماني 1366-1396 تحليل كند. در نهايت، مقاله حاضر تلاش مي‌كند كه و روندهاي رشد فيزيكي شهر در دوره زماني 1396-1410 شبيه‌سازي نمايد. نتايج حاصل از اين مقاله نشان داد كه فرايندها و الگوهاي فضاييزماني رشد شهرها در مناطق كلانشهري شرق تهران مانند شهر دماوند بازنمايي فضايي ساختارها و روابط اجتماعياقتصادي و سياسي خود كلانشهر تهران است. همچنين، روند رشد و گسترش شهري در تهران و نواحي پيرامون در مقايسه دوره قبل از مدرنيزاسيون، از الگوهاي رشد متفاوتي پيروي مي‌كند. تبيين رشد فيزيكي شهرها در مناطق كلانشهري به برنامه‌ريزان و مديران شهري اين امكان را مي‌دهد كه رشد فيزيكي شهر را به‌نحو كارآمدي مديريت كنند.