مؤلفه‏هاي خودنظم‏دهي بر اساس مفهوم «عقل» در منابع اسلامي

هدف اين پژوهش، شناسايي منبع اصلي خودنظم‏دهي، به‌عنوان توانش تنظيم پاسخ‏هاي خود در جهت تعقيب اهداف و برآورده ساختن معيارها و استخراج مؤلفه‏هاي آن، در منابع اسلامي بوده است. بررسي‏ در آثار انديشمندان اسلامي نشان مي‌دهد كه پايگاه «عقل»، منبع معرفتي ـ انگيزشي ـ اجرايي‏ نفس است كه تنظيم كنش‏هاي مختلف رواني انسان را بر عهده دارد. محقق با استفاده از روش‏هاي تحليل محتوا و معناشناسي زباني، به تحليل گزاره‏هاي ديني در خصوص عقل پرداخت. حاصل اين بررسي، تأييد فرضية اصلي تحقيق، و استخراج 21 مؤلفه بود كه در چهار ساحت شناختي (به انضمام مؤلفه‏هاي نگرشي)‏، انگيزشي، عاطفي، و اجرايي سازمان داده شد. اين مؤلفه‏ها، در اختيار ده كارشناس حوزوي قرار گرفت و روايي محتواي آنها، با استفاده از ضريب نسبي روايي محتوا (CVR) و شاخص روايي محتوا (CVI) بررسي شد. تمامي مؤلفه‏ها، به استثناي يكي از مؤلفه‏هاي نگرشي (انكسار نفس) از روايي محتوا برخوردار بودند. براين‌اساس، كنش‏هاي خودتأملي،‌ خودانگيزشي، و خودتغييري كه از عناصر اصلي الگوهاي خودنظم‏دهي به‌شمار مي‏روند، در ادبيات اسلامي بر اساس كاركردهاي عقل قابل توجيه و تبيين مي‏باشند.