زمينه‌هاي تعامل، رقابت و تنش در روابط ژئوپليتيكي ايران و آذربايجان و ارائۀ مدل پيشنهادي

موقعيت ژئوپليتيك كشورها تحت تاثير عوامل مختلفي همچون جنگ، انقلاب و تغيير در موازنۀ قدرت همواره در حال تحول مي‌باشد‌. ايران و آذربايجان از كشورهايي بوده‌اند كه روابط آن‌ها در طول سه دهۀ گذشته دچار تغييرات زيادي شده است‌. آنها در همسايگي يكـديگر قـرار گرفتـه و از موقعيت خاصي برخوردارند‌. همـين موقعيـت خـاص در طـول تـاريخ موجب رقابت‌ها و تنش‌هايي در روابطشان شده است‌. اما در كنار آن مي‏توان اشـتراكات قـومي، مـذهبي، تـاريخي و اقتصادي آنها را به عنوان پتانسيلي براي همكاري ذكر كرد‌. اين مقاله با روش توصيفي تحليلي در‏صدد شناخت روابط ژئوپليتيكي جمهوري آذربايجان با ايران در زمينه‌هاي رقابت، تنش و همكاري است‌. آذربايجان در منطقه اي واقع شده كه به دليل خصوصيات جغرافيايي و همسايگي با ايران همواره مورد توجه قدرت‌هاي جهاني بوده و بررسي ژئوپليتيك آن مي‏تواند در اتخاذ تصميمات سياسي، اقتصادي، فرهنگي و نظامي كشور ما سودمند و براي كاستن از تصادمات احتمالي در آينده مفيد باشد‌. با در نظر گرفتن ژئوپليتيك دو كشور، اين نوشتار به بررسي اين پرسش مي‌پردازد كه «چه عواملي در تعامل، رقابت و تنش ژئوپليتيكي دو كشور تاثير‌گذار هستند؟».  نتايج پژوهش نشان مي‌دهد  زمينه هايي نظير رودخانه ارس، انتقال نفت آذربايجان به بازارهاي جهاني، بحران قره‏باغ، روابط آذربايجان با آمريكا و رژيم صهيونيستي، اقدام‏هاي خصمانه و تحريك‏آميز عليه امنيت ملي ايران منجر به تنش و رقابت دو كشور شده است‌. در مقابل درهم‏تنيدگي ژئوپليتيكي دو كشور، ظرفيت مناسب همكاري ژئواكونوميكي، تنگناي ژئوپليتيكي آذربايجان، پيوستگي و مجاورت جغرافيايي، تعاملات فرهنگي، اجتماعي و مذهبي زمينه را براي همكاري دو كشور فراهم آورده است‌. در پايان مدل روابط ژئوپليتيكي دو كشور و پيشنهادهايي براي توسعه تعاملات ميان دو كشور ارائه شده است‌.