واقع‌نگري در دلايل‌نگاري: بررسي تثبيت دلائل ‌النبوه اثر قاضي عبدالجبار همداني معتزلي

دلايل‌نگاري در سيره نبوي (ص) از قرن سوم هجري به وجود آمد. اين شاخه از تاريخ‌نگاري پيامبر (ص) كتاب‌هايي را بررسي و معرفي مي­كند كه با تأكيد ويژه بر معجزات و نشانه‌هاي پيامبري حضرت محمد (ص) سعي در اثبات نبوت وي دارد. تثبيت دلائل‌ النبوه يكي از مهم‌ترين آثار در تاريخ‌نگاري دلائل‌النبي است. نويسنده اين اثر قاضي عبدالجبار همداني، از بزرگان معتزله و قاضي‌القضات معروف ري، بود. وي هم در شيوه نگارش و هم در هدف نوشتن، راهي مستقل از ديگر نويسندگان كتب دلايل پيمود. از ويژگي‌هاي مهم اين كتاب توجه نويسنده به واقعيت‌ها در اثبات نبوت حضرت محمد (ص) بوده است؛ چيزي كه در ديگر كتب دلايل، به‌ويژه آثار حديثي، كمتر به آن توجه شده است. در مقاله پيش رو مي‌كوشيم زواياي مختلف كتاب تثبيت دلائل ‌النبوه را با تكيه بر خصايص دلايل‌نگاري بررسي كنيم. اينكه عبدالجبار همداني درباره معجزات و نشانه‌هاي پيامبري حضرت محمد (ص) چگونه انديشيده و قراردادن اين تصوير در قاب دلايل‌نگاري پيامبر (ص)، در پژوهش حاضر بررسي شده است. روش تحقيق در اين مقاله، كتاب‌خانه‌اي با تكيه بر منابع دست اول در كنار بهره‌گيري از تحقيقات جديد، و استفاده از شيوه تحليلي‌توصيفي براي بررسي داده‌ها است.