بررسي جذب و انتقال سرب از خاك‌هاي آلوده به فلزات سنگين به اندام‌هاي هوايي ارقام مختلف گندم پائيزه

Study of Lead Uptake and Translocation from Heavy Metals Contaminated Soils to the Aerial Parts of Different Winter Wheat Cultivars

تجمع فلزات سنگين در خاك‌هاي كشاورزي، علاوه بر آلودگي محيط‌زيست موجب افزايش غلظت و جذب فلزات سنگين در گياهان مي‌شود. به‌منظور بررسي جذب و انتقال سرب در چهار رقم گندم پائيزه (زارع، پيشگام، ميهن و اوروم)، تأثير شش سطح آلودگي خاك به سرب (صفر، 25، 50، 100، 200 و 400 ميلي‌گرم سرب در كيلوگرم خاك از منبع نيترات سرب [Pb(NO3)2]) بر روي اين ارقام به‌صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار در شرايط گلخانه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه سطوح آلودگي خاك به‌ سرب، اثر معني‌داري در سطح احتمال يك درصد P) (< 0.01 بر جذب سرب ارقام مختلف گندم داشت. بيش‌ترين مقدار جذب سرب زيست­توده در رقم ميهن و از سطح آلودگي 400 ميلي‌گرم سرب بر كيلوگرم خاك به ميزان 67/2 ميلي‌گرم در گلدان اندازه‌گيري شد. بيش‌ترين ميزان وزن تر، بيش‌ترين غلظت سرب ريشه و بخش هوايي و بيش‌ترين مقدار جذب سرب زيست‌توده گياه گندم در تمام سطوح آلودگي خاك به سرب در ارقام ميهن و پيشگام مشاهده شد كه نشان مي‌دهد اين ارقام توانايي بيشتري در جذب و انتقال سرب از ريشه به بخش هوايي دارند .فاكتور انتقال سرب براي هر چهار رقم گندم و در سطوح صفر تا 100 ميلي‌گرم سرب بر كيلوگرم خاك كم‌تر از يك و فاكتور تجمع زيستي سرب بيش‌تر از يك بود. با توجه به اينكه در هر چهار رقم گندم مورد بررسي غلظت سرب در ريشه بيشتر از بخش هوايي بود، مي‌توان اين ارقام را جز گياهان اجتناب‌كننده عنصر سرب در اين سطوح طبقه‌بندي كرد. مطالعات بيشتر در شرايط عرصه توصيه مي‌شود.

The accumulation of heavy metals in agricultural soils, in addition to environmental pollution, increases the concentration and uptake of heavy metals in plants. In order to investigate theuptake and translocation of lead in four cultivars of winter wheat (Zare, Pishgam, Mihan and Orum), the effect of six levels of soil contamination by Pb (0, 25, 50, 100, 200 and 400 mg Pb/kg soil from lead nitrate [Pb(NO3)2] source) on the proposed cultivars were investigated as a factorial pot experiment with completely randomized design and three replications in the greenhouse conditions. The results showed that the levels of contaminated soil by Pb had a significant effect (P < 0.01) on Pb uptake of different cultivars of wheat. The highest amount of Pb uptake was measured in Mihan cultivar at level of 400 mg Pb/kg soil and was 2.67 mg in pot. The highest fresh weights of biomass, the highest accumulation of Pb in root and aerial parts, and the highest amount of Pb uptake by wheat were observed in Mihan and Pishgam cultivars at all levels of soil contamination, indicating that these cultivars have higher abilities to uptake and transfer Pb from the root to the aerial parts. The translocation factor of Pb was less than one for all four wheat cultivars at levels of 0 to 100 mg Pb/kg soil, while the bioaccumulation factor of Pb was more than one. As in the proposed wheat cultivars, the concentration of Pb in the root was higher than the one in aerial parts, they can be classified as excluder plants at these levels. Further studies are recommended in the field.