تاثير محلول‌پاشي روي و فسفر بر پويايي و غني‌‌سازي زيستي آنها و ميزان پروتئين دانه دو رقم برنج هاشمي و گيلانه

Effect of Foliar Application of Zinc and Phosphorous on Their Dynamic, Biofortification, and on Grain Protein Content of Two Rice Cultivars (Hashemi and Guilaneh)

فسفر دومين عنصر پرمصرف و روي مهم­ترين عنصر كم­ مصرف مي­ باشند كه اثرات ناشي از كمبود آن­ها گسترده‌‌‌‌ترين بي­ نظمي‌هاي تغذيه‌اي را در اراضي شاليزاري جهان ايجاد مي‌كنند. به­ منظور بررسي تاثير محلول‌پاشي عناصر روي و فسفر (هر كدام در سه سطح) بر غلظت فسفر و روي در اندام­ هاي مختلف گياه برنج در مراحل گوناگون رشد، غني‌سازي زيستي دانه و ميزان پروتئين دانه برنج دو رقم هاشمي و گيلانه، آزمايشي مزرعه‌ايي به­صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1397-1396در مزرعه پژوهشي مؤسسه تحقيقات برنج كشور-رشت، اجرا شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تيمارهاي روي، فسفر و رقم و برهم كنش آن­ها بر غلظت روي و فسفر ريشه، برگ و ساقه در مرحله گلدهي و رسيدن دانه و غلظت روي و مقدار پروتئين دانه تاثير معني‌دار داشت. در مرحله گلدهي بالاترين غلظت روي در برگ بطور متوسط چهار برابر، در ساقه و خوشه سه برابر و غلظت فسفر در اين اندام‌ها تا دو برابر افزايش يافت. بالاترين ميزان صفت غلظت روي در آرد برنج در تيمار محلول‌‌پاشي با سولفات‌روي پنج در هزار يك هفته قبل از گلدهي و در مرحله رسيدگي دانه به­دست آمده است كه به ­ترتيب 06/39 ميلي­گرم در كيلوگرم براي رقم هاشمي (11/27 درصد افزايش نسبت به شاهد) و 37/35 ميلي­گرم در كيلوگرم براي رقم گيلانه (37/27درصد افزايش نسبت به شاهد) بود. بالاترين ميزان صفت پروتئين آرد برنج در تيمار محلول‌پاشي با سولفات‌روي پنج در هزار يك هفته قبل از گلدهي و در مرحله رسيدگي دانه مشاهده شد. اين افزايش 11 درصد براي رقم هاشمي (37/32 درصد افزايش نسبت به شاهد) و 67/10 درصد براي رقم گيلانه (21/38درصد افزايش نسبت به شاهد) بود كه تفاوت معني‌داري با هم نداشتند. واكنش هر دو رقم نسبت به تيمارها مشابه و محلول‌پاشي با سولفات‌روي پنج در هزار يك هفته قبل از گلدهي و در مرحله رسيدگي دانه راهكار مناسبي براي افزايش غلظت روي و درصد پروتئين دانه در هر دو رقم بود.

Phosphorus (P) is the second macronutrients and zinc (Zn) is the most important micronutrients that their deficiencies are the most important global nutrient disorders in the world paddy fields. The current field study was conducted to evaluate the effect of Zn and P foliar application (each at three levels) on their content in rice tissues and grains bio-fortification (Zn and protein content). A field experiment as factorial form was conducted in a completely randomized block design with three replications in 2017-2018, at research farm of Rice Institute in Rasht, Iran. The results of the variance analysis indicated that all the applied treatments and their interactions significantly influenced the Zn and P content of rice tissues, Zn and protein contents of rice grains. The heighest zinc content increased in the leaves four times, in the stem and panicle three times and the phosphorous content increased in all organs two times, at flowering and ripening stages. The highest content of grain Zn in Hashemi and Guilaneh cultivars, treated by foliar application of Zn (using 5 ppt ZnSO4) one week before flowering and grain filling stages, were recorded to be about 39.06 mgkg-1 (27.11% more than the control) and 35.37 mgkg-1 (27.37 % more than the control ), respectively. Also, the highest content of grain protein in Hashemi and Guilaneh cultivars with no significant difference treated by foliar application of Zn (using 5 ppt ZnSO4) one week before flowering and grain filling stages were recorded to be about 11% (32.37% more than the control) and 10.67% (38.21 % more than the control), respectively. The proposed cultivars have been similarly responded to the applied treatments. It can be concluded that the foliar application of Zn, one week before flowering and grain filling stages might be a quick and proper solution to enhance grain Zn and protein content.