ارزيابي مصرف آب خرما در استان سيستان و بلوچستان با تكيه بر مفهوم آب مجازي

Water Use Assessment of Date in Sistan and Balouchestan Province Based on the Concept of Virtual Water

خرما يكي از مهم ترين محصولات باغي ايران است كه نقش به سزايي در ارزش افزوده بخش كشاورزي، اقتصاد و امنيت غذايي دارد. محدوديت منابع آب از اصلي ترين چالش هاي توليد اين محصول در مناطق مختلف است؛ لذا مديريت مصرف و استفاده بهينه از منابع آب در توليد امري ضروري است. يكي از راهكار هاي عملي مديريت منابع آب، برآورد نياز آبي گياه و تعيين مقدار حجم آب مصرفي در مراحل مختلف توليد محصول است. به منظور محاسبه ميزان حجم آب مصرف شده توسط محصولات كشاورزي در مراحل رشد، از شاخص آب مجازي استفاده مي شود. لذا در اين تحقيق ابتدا نياز آبي خرما در استان سيستان و بلوچستان با استفاده از مدل CROPWAT به دست آمد. سپس حجم آب مجازي، ردپاي آب، مصرف آب آبي و مصرف آب سبز براي سال 1390 تا 1396 محاسبه شد. نتايج نشان داد متوسط نياز آبي خرما در اين استان 21976/52 متر مكعب بر هكتار است در صورتي كه متوسط آب مصرف شده براي توليد اين محصول 46659/58 متر مكعب بر هكتار اندازه گيري شد كه نشان از بهره وري پايين مصرف آب به منظور توليد خرما در اين استان دارد. به طوري كه بهره وري آب خرما 0/29 كيلو گرم بر متر مكعب محاسبه شد. متوسط برداشت سالانه از منابع آب براي توليد خرما 399/67 ميليون متر مكعب برآورد شد. ايرانشهر، سراوان، سرباز و نيك شهر بيشترين ميزان برداشت از منابع آب را داشتند. ميانگين آب مجازي خرما 3/82 متر مكعب بر كيلوگرم محاسبه شد. نتايج تخمين رد پاي آب نشان داد اين استان پتانسيل پاييني در استفاده از آب باران جهت آبياري محصول خرما دارد.

Date is one of the most important horticultural products in Iran, which plays an important role in added value of the agriculture, economy and food security. Water resources restriction is one of the main challenges of date product in different areas. Thus, consumption management and optimal use of water resources for production is essential. A practical approach to water resources management is estimation of crop water requirements and determination of water volume consumed in the process of crop production. Virtual water is a measure to estimate actual water use by different crops. Therefore in this research, date water requirement was firstly estimated by CROPWAT in Sistan and Baluchestan Province. Afterward, the volume of virtual water, water footprint, blue and Green water were calculated for growing seasons of 2011-2017. The results showed that the average date water requirement is 21976.52 m3 ha-1 in this province. However, the amount of applied water was measured to be 46659.58 m3 ha-1. This indicates a low water productivity for date production in this province, as the water productivity of date was calculated to be 0.29 kg/m3. The average application of water for date production was estimated to be 399.67 million Cubic meters. Iranshahr, Saravan, Sarbaz and Nikshahr had the highest exploitation of water resources. The average virtual water for date production was found to be 3.82 m3 kg-1. The results of estimated footprint showed that this province has a low potential for using rainwater to irrigate date palm.