بررسي تغييرات هيدرولوژيكي و مورفولوژيكي رودخانۀ گيوي‌‌چاي ناشي از احداث سد گيوي

Investigation of Hydrological and Morphological Changes in Givi chay Due to the Construction of Givi Dam

مسير رودخانه‌‌ها تحت‌تأثير عوامل مختلف، در معرض تغيير و تحول هستند و اين تغييرات مي‌‌تواند بر سازه‌‌هاي بناشده در حاشيۀ رودخانه‌‌ها، زمين‌‌هاي كشاورزي و غيره آثار منفي بگذارد. هدف پژوهش حاضر، بررسي تغييرات شاخص‌‌هاي آب‌شناختي و ريخت‌‌شناسي گيوي‌‌چاي، به‌ويژه در رابطه با احداث سد، در طي دورۀ زماني (2019-2000)، با استفاده از تصاوير لندست هفت و هشت، نقشه‌‌هاي توپوگرافي، زمين‌‌شناسي، داده‌‌هاي هيدرولوژيكي و ميداني است. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده از محاسبۀ شاخص‌‌هاي هيدرولوژيكي و تحليل آزمون آماريT ، از‌لحاظ 15 شاخص‌‌، شامل: Q5، Q10،Q15 ، Q35، Q45، Q50،Q65 ، Q90، دبي نرمال پرآبي، دبي حداكثر، دبي ميانگين، دبي عادي، دبي ميانه، دبي مد و دبي سالانه، تفاوت معناداري، بين دو ايستگاه آبگرم (در بالادست) و ايستگاه فيروزآباد (در پايين‌‌دست)، در بازۀ زماني مورد مطالعه ديده مي‌‌شود. نتايج حاصل از محاسبۀ شاخص‌‌هاي مورفولوژيكي نيز نشان داد، ميانگين ضريب خميدگي در بازۀ اول در سال 2000، 48/1 بوده و در سال 2019 به مقدار 40/1 كاهش يافته‌است؛ اما در بازۀ دوم مقدار ضريب خميدگي از 23/1 به 25/1 و در بازۀ سوم از 85/1 به 86/1 و در بازۀ چهارم از 15/1 به 18/1 افزايش يافته‌است. در بازۀ اول زاويۀ مركزي پيچان‌‌رودها از 99/219 به 73/189 كاهش يافته‌است و در ساير بازه‌‌ها شاهد روند افزايشي زاويۀ مركزي در طي دورۀ مطالعاتي هستيم. بازۀ اول و سوم در هر دو دوره، به‌صورت پيچان‌‌رود بسيار توسعه‌‌يافته و بازۀ چهارم، از نوع پيچان‌‌رود توسعه‌‌يافته است؛ ولي در بازۀ دوم، نوع بازه از پيچان‌‌رود توسعه‌‌يافته به بسيار توسعه‌‌يافته تغيير يافته‌است و زاويۀ مركزي از 82/143 به 50/163 رسيده‌است. درحالت كلي، تغييرات پلان‌‌فرم رودخانۀ گيوي، به‌صورت گسترش مئاندر‌‌هاي موجود، جابه‌‌جايي مسير، افزايش انحنا و تشكيل مئاندرهاي كوچك بوده و شكل‌‌گيري الگو و ديناميك

In this research, we have used images of eight and seven Landsat, topography and geology maps, hydrological and field data. First, in order to investigate the hydrological changes in the study area, the data between the two Abgarm and Firouzabad stations, using the 27 hydrologic indicators, was investigated. In the next step, the t-test was used to analyze the significance of hydrologic changes. Then, using water indicators, the river route was extracted from satellite imagery. In the next step, the river was divided into four intervals and eight routes, and river geomorphology parameters including curvature coefficient, central angle and sinusoidal coefficient of path were measured.According to the results of this study, the construction of the Givi dam and its associated implications have exacerbated the hydrological changes followed by river morphological changes. The maximum effect of dam construction was on maximum flow changes, which decreases peak flow after water absorption, and decreases the amount of sediment input downstream in the second interval by sediment trapping by Givi dam. Therefore, reducing the sediment load increases the transfer capacity by the outlet water from the dam, resulting in increased wear and tear strength and substrate digging in the second interval. In the third interval, the erosion is increasing, leading to the formation and development of the meander pattern. In the fourth interval and at a distance from the dam, the depth and width of the bed decreases due to sedimentation.